|
 Ryszard Kapu�ci�ski
ksi��� reporta�u
|
|
|
Ci�gle w podr�y
 Ryszard Kapu�ci�ski cieszy si� od lat nieustaj�c� sympati� czytelnik�w i, co niecz�sto zdarza si�, krytyk�w.
Potwierdzaj� ten fakt liczne nagrody. Jego ostatnia ksi��ka "Podr�e z Herodotem"
zosta�a uznana za Ksi��k� Roku 2004 (Warszawska Premiera Literacka) i zwyci�y�a w plebiscycie
czytelnik�w nagrody literackiej Nike 2005.
Pisarz urodzi� si� w 1932 roku w Pi�sku na Polesiu. W 1940 r. uciek� z rodzicami spod sowieckiej
okupacji na Mazowsze. Uko�czy� studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Prac� dziennikarsk�
rozpocz�� w "Sztandarze M�odych", potem pisa� m.in. do "Polityki" i tygodnika "Kultura". Od 1962 r. by� korespondentem
zagranicznym PAP. W tym samym roku zadebiutowa� cyklem reporta�y krajowych "Busz
po polsku". Podczas 30 lat pracy korespondenta by� �wiadkiem 27 przewrot�w i rewolucji, cztery razy
mia� by� rozstrzelany. Przebywa� w Afryce, Ameryce Po�udniowej, Azji, na Kaukazie.
W 2001 roku otrzyma� tytu� doktora honoris causa Uniwersytetu �l�skiego.
|
|
| "Cesarz" i inne
ksi��ki |
 |
S�aw� przynios�a Ryszardowi Kapu�ci�skiemu ksi��ka "Cesarz", kt�ra w 1983 roku zosta�a
og�oszona przez "Sunday Times" ksi��k� roku. Opowie�� o ostatnich latach panowania cesarza Etiopii
Hajle Sellasje (1930-1974) odczytywana by�a jako alegoria rozk�adu i upadku systemu totalitarnego.
Za najwybitniejsze osi�gni�cie w bogatym dorobku autora, obok "Cesarza", uwa�ana jest ksi��ka "Szachinszach"
-
opowie�� o rewolucji islamskiej w Iranie oraz "Imperium" - o rozpadzie Zwi�zku
Radzieckiego. Jak podkre�la Micha� G�owi�ski, w tej ostatniej wa�na jest nie analiza politologiczna, o
upadku m�wi� bowiem "relacje o miejscach n�dznych i zapuszczonych, egzystencji ludzi skromnych i ma�ych".
Ryszard Kapu�ci�ski jest r�wnie� poet� oraz tw�rc� prozy my�licielskiej (zebranej w tomach "Lapidarium"),
w kt�rej przekszta�ca reporterskie spostrze�enia w filozoficzn� refleksj� o �wiecie i cz�owieku.
|
"Zapis pewnej idei"
O tak
trwa�o d�ugo
zanim nauczy�em si� my�le� o cz�owieku
jako o cz�owieku
zanim odkry�em ten spos�b my�lenia
nim poszed�em t� drog�
w tym zbawczym kierunku
i m�wi�c o cz�owieku albo rozmy�laj�c o nim
przesta�em zadawa� pytania
czy jest bia�y czy czarny
anarchista czy monarchista
czciciel mody czy st�chlizny
sw�j czy obcy
a zacz��em pyta�
co w nim jest z cz�owiekai czy jest
a tak�e pyta�em czy by� cz�owiekiem to co� oczywistego co dzieje si� samo przez si� czy te� trzeba
ci�gle do tego zmierza� nak�ania� si� stale wzbudza� w sobie ch�� bycia cz�owiekiem
i odt�d zacz��em szuka� go
w jego odr�bno�ci
w jego wy��czno�ci
chcia�em si� zbli�y�
przede wszystkim zbli�y� si� do niego w sobie
wewn�trz siebie samego
pragn��em aby we mnie istnia�
bez nalepek oznak chor�giewek
bez tomahawka
bez pi�ropusza
�eby odrzuci� blaszan� tr�bk�
|
|
 Magia pisarstwa
Ryszard Kapu�ci�ski nazwany zosta� przez pras� zachodni� ksi�ciem, a tak�e kr�lem
reporta�u. Pisarz uprawia reporta� zeseizowany, czyli tzw. reporta� literacki.
Jak sam podkre�la, �r�d�em jego reporta�y s� 3 czynniki: podr�e, lektury i w�asne
refleksje.
Czym oczarowuje czytelnik�w?
|
 |
-
pisze zwi�le i kr�tko, nie zanudza,
-
nie fantazjuje i nie zmy�la, lecz
przedstawia relacjonowane zdarzenia
w r�nych aspektach - politycznym,
psychologicznym, spo�ecznym i indywidualnym,
-
przedmiotem reporta�u s� miejsca, w kt�rych co�
si� dzieje i ma og�lniejsze znaczenie dla
wsp�czesnego �wiata - miejsca trudne i niebezpieczne,
-
jego narrator jest postaci� bardzo wyrazist�,
uczestniczy w opisywanych wydarzeniach i jest
cz�owiekiem ciekawym �wiata i ludzi,
-
opowiadaj�c o wielkich przemianach i kataklizmach
interesuje si� prze�yciami ludzi, kt�rzy, wpl�tani w
procesy dziejowe, uzale�nieni s� od kaprys�w
historii,
-
opisywana chwila bie��ca jest pretekstem do
uog�lnie�, cho� narrator nie dokonuje oceny, a
zostawia j� czytelnikowi.
|
Bibliografia tw�rczo�ci
- Busz po polsku. Warszawa 1962
- Czarne gwiazdy. Warszawa 1963
- Kirgiz schodzi z konia. Warszawa 1968
- Gdyby ca�a Afryka... Warszawa 1969
- Dlaczego zgin�� Karl von Spreti? Warszawa 1970
- Chrystus z karabinem na ramieniu. Warszawa 1975
- Jeszcze dzie� �ycia. Warszawa 1976
- Wojna futbolowa. Warszawa 1978
- Cesarz. Warszawa 1978
- Szachinszach. Warszawa 1982
- Notes. Warszawa 1986
- Wrzenie �wiata. Warszawa 1988
- Lapidarium. Warszawa 1990
- Imperium. Warszawa 1993
- Lapidarium II. Warszawa 1995
- Lapidarium III. Warszawa 1997
- Lapidaria. Warszawa 1997
- Heban. Warszawa 1998
- Lapidarium IV. Warszawa 2000
- Z Afryki (album fotograficzny). Bielsko-Bia�a 2000
- Lapidarium V. Warszawa 2002
- Autoportret reportera. Krak�w 2003
- Podr�e z Herodotem. Krak�w 2004
Ryszard Kapu�ci�ski o
zadaniach reportera
Reporter to t�umacz kultur, bowiem istota
ka�dej kultury polega na tym, �e stanowi
ona specyficzny zesp� warto�ci, przekona�
i regu�, kt�rych w ca�o�ci nie da si� przet�umaczy�
na inn� kultur�. Na tym polega jej odr�bno��. Wszystko, co mo�emy i powinni�my zrobi�
sprowadza si� do pr�by przybli�enia i opisania
tych odr�bno�ci. Rozumienie pozwala nam
lepiej wczu� si� i poj�� racje innego cz�owieka. |
|
terroryzmie
Wielkie pa�stwa, jak Stany Zjednoczone czy Rosja, pr�buj� reagowa� na terroryzm metodami militarnymi.
Stosuj� rozwi�zania wzi�te z czas�w, kiedy si�� i skuteczno�� pa�stwa mierzono wielko�ci� jego
armii. Terroryzm jest jednak zjawiskiem rozproszonym, zr�nicowanym i chaotycznym - niemo�liwym do
zneutralizowania przy pomocy militarnych kampanii. |
mediach
Media maj� swoich pot�nych pan�w i obs�uguj� ich potrzeby. S� zwi�zane z wielkim kapita�em, wi�c
interesuje je to, co owego kapita�u dotyczy. Pojad� tam, gdzie jest nafta, albo w rejony, gdzie wys�ano pot�ne
armie. Tam, gdzie nie krzy�uj� si� �wiatowe interesy, tam ich w og�le nie ma. |
|
|
 |
pisaniu
To straszna, fizyczna praca. Ka�dy,
kto pisze w spos�b ambitny, m�czy si�.Dawniej pisarze byli p�odniejsi.
130 tom�w licz� dzie�a zebrane Goethego,
a 111 - Strindberga. Zastanawia�em si�,
jak to fizycznie mo�liwe? Okaza�o si�, �e
du�a cz�� ich pisarstwa to listy.
Pisz� r�cznie, podobnie jak wi�kszo�� moich
koleg�w. Moim zdaniem rytm prozy wymaga r�cznego pisania. Wydaje mi si� ma�o prawdopodobne, �eby porz�dn� proz� mo�na by�o
napisa� na komputerze. |
podr�ach
Nigdy w �yciu nie by�em na urlopie i nie wyje�d�a�em turystycznie. Natomiast moje podr�e trwaj�
zwykle 10-12 miesi�cy. S� bardzo trudne: niebezpieczne, w krajach, gdzie nie ma komunikacji. Zwykle chudn�
wtedy 10-12 kg.
|
|
|
|
nagrodach
S� w mojej pracowni w warszawskim mieszkaniu. Staram si� ich nie eksponowa�, bo to g�upio
wygl�da. Jest w tym element pr�no�ci, kt�rego wola�bym unikn��. |
Bibliografia:
- Kapu�ci�ski R.: Czego o �wiecie nie wiemy. Rozm. przepr. Katarzyna Janowska i Piotr Macharski.
"Tygodnik Powszechny" 2005 nr 13 s. 27.
- Kapu�ci�ski R.: Busz po polsku. Notes. Warszawa 1988.
- Mroziewicz K.: Ci�gle w podr�y. "Polityka" 2005 nr 41 s. 62-63.
- http://www.kapuscinski.hg.pl/
- http://serwisy.gazeta.pl/kapuscinski/0,23086.html
wersja spakowana w formacie Microsoft Word (559 KB)
dzia�: Kr�tkie gazetki na d�ugie przerwy
|
|
