|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
"Biblioteka w Szkole"
00-950 Warszawa
skr. pocztowa 109
email:
[email protected]
tel./fax 0-22 832 36 12
tel. 832 36 11 |
|
|
|
|
|
|
Bo wci�� na jawie widz�
I co noc mi si� �ni,
�e TA, CO NIE ZGINʣA,
Wyro�nie z naszej krwi.
Edward S�o�ski "Ta, co nie zgin�a"
|
|
By� taki smutny czas w historii naszej Ojczyzny, gdy na ponad sto lat utraci�a niepodleg�o��. Zaborcy - trzy mocarstwa: Austria, Prusy (p�niejsze Niemcy), Rosja - w 1795 roku podzielili mi�dzy siebie polsk� ziemi� i wymazali z mapy Europy nasze pa�stwo. Chcieli Polakom narzuci� swoj� kultur�, zwyczaje, j�zyk i religi�. Nie by�o polskiego rz�du ani wojska, nie by�o stolicy. Nie wolno by�o u�ywa� polskiej flagi ani god�a. Za m�wienie w szkole po polsku dzieci by�y karane, a doro�li trafiali do wi�zienia.
Nasz nar�d jednak nie poddawa� si�. Polska - wykre�lona z mapy Europy - istnia�a. Ka�de pokolenie stawa�o w obronie tych najcenniejszych warto�ci. Walczy�o w wielkich powstaniach narodowych, kt�re jednak ko�czy�y si� kl�sk�. A� nadszed� d�ugo oczekiwany dzie�.
|
| |
�o�nierze Legion�w Polskich -
pierwszych oddzia��w
odradzaj�cego si� wojska polskiego.
Legiony sk�ada�y si� z brygad,
spo�r�d kt�rych najs�ynniejsza by�a
Pierwsza Brygada,
kt�r� dowodzi� J�zef Pi�sudski.
Legionista po lewej
w charakterystycznej czapce -
maciej�wce.
|
Wsta�, Polsko moja!
Uderz w czyn!
Id� zn�w przebojem w b�j szalony
Ju� p�onie lont podziemnych min -
Krwaw� godzin� bi�y dzwony -
Zerwane p�ta - Uderz w czyn!
Wsta�, Polsko moja!
Strz��nij proch!
�a�osne marze� ucisz �kanie!
Za Tob� zimny smutk�w loch -
Przed Tob� �wity zmartwychwstania!...
Z anielskich skrzyde� strz��nij proch!
Wsta�, Polsko moja!
W ogniach z�rz
Nowe si� szlaki krwawi� Tobie!
O, l�ej Ci b�dzie w gromach burz
Ni�eli w zwi�d�ych wspomnie� grobie -
Wsta�, Polsko moja, w blaskach z�rz!
J�zef M�czka "Wsta�, Polsko moja"
| |
|
Pierwsza wojna �wiatowa (1914-1918) os�abi�a pa�stwa zaborcze, dzi�ki czemu mo�liwa sta�a si� odbudowa niepodleg�ego pa�stwa. Po 123 latach niewoli, rozbior�w i obcego panowania, w ko�cu 1918 roku odrodzi�o si� pa�stwo polskie. Marzenia pokole� sta�y si� rzeczywisto�ci�. Niepodleg�a Polska odrodzi�a si� w ci�gu zaledwie trzech tygodni. To niezwyk�e tempo zaskoczy�o �wczesnych obserwator�w wydarze� politycznych w Polsce i Europie.
|
Warcz� karabiny i dzwoni� pa�asze,
To Pi�sudski ruszy� w pole, a z nim wojsko nasze.
Wodzu, wodzu mi�y, przyw�d� �wi�tej sprawie
I ka� tr�bi� tr�baczowi, gdy staniem w Warszawie.
Wis�� pie�� poleci - falami jasnemi,
�e nie b�dzie ju� Moskali na piastowskiej ziemi.
Autor nieznany
| |
|
| |
Oto kronika tamtych dni 1918 roku:
|
7 pa�dziernika - og�oszenie niepodleg�o�ci Polski przez Rad� Regencyjn�.
25 pa�dziernika - powo�anie rz�du J�zefa �wie�y�skiego.
30 pa�dziernika - Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie przej�a w�adz� w Galicji Zachodniej.
1 listopada - wybuch�y polsko-ukrai�skie walki we Lwowie.
3 listopada - nast�pi�a kapitulacja Austro-W�gier.
6 na 7 listopada - powsta� w Lublinie Tymczasowy Rz�d Ludowy Republiki Polskiej z Ignacym Daszy�skim na czele.
9 listopada - po abdykacji cesarza Wilhelma II proklamowano w Niemczech republik�.
10 listopada - powr�ci� do Warszawy J�zef Pi�sudski, komendant I Brygady Legion�w, internowany od lipca 1917 r. przez Niemc�w w Magdeburgu.
|
11 listopada - w lasku Compiegne pod Pary�em podpisano zawieszenie broni b�d�ce kapitulacj� Niemiec i ko�cz�ce I wojn� �wiatow�. By� to prze�omowy moment nie tylko w dziejach ca�ej Europy, ale i Polski.
|
Ojczyzna wolna, znowu wolna!
Tak bije serce, hucz� skronie!
A Bia�y Orze� w s�o�cu kwiat�w
Przylecia�, by go uj�� w d�onie.
Zawsze by� z nami - ptak wspania�y
Cho� czasem kto� odszed� daleko...
Broni� tej ziemi, bo j� kocha�
Sercem pokole� ju� od wiek�w.
Dzi� w ca�ej Polsce brzmi Mazurek...
Dzisiaj rado�ci kanonada!
Witamy wszyscy Niepodleg�o��
I Jedenasty Listopada...
Ryszard Przymus "Ojczyzna wolna"
| |
|
"11 listopada 1918 r. przypad� w poniedzia�ek. Takiego zwyk�ego dnia zjawi�a si� oto Niepodleg�a, ale gdy si� zjawi�a, by�o to czym� nie do wiary."
Jerzy Zawieyski
|
Na wie�� o powrocie Pi�sudskiego, Ignacy Daszy�ski wraz z ca�ym rz�dem 11 listopada przyjecha� do Warszawy. Tego samego dnia J�zef Pi�sudski otrzyma� z r�k Rady Regencyjnej w�adz� wojskow� i rozpocz�� konsultacje z przedstawicielami stronnictw politycznych w sprawie utworzenia koalicyjnego rz�du.
Od rana trwa�o rozbrajanie niemieckiego garnizonu
i przejmowanie przez Polak�w budynk�w w�adz
i urz�d�w w Warszawie. Akcja rozbrajania rozszerzy�a si� poza Warszaw�, m.in. na ��d�, Bia�ystok, Kalisz, Siedlce. Wieczorem Pi�sudski spotka� si� z przyby�ymi
z Lublina przedstawicielami powstaj�cego tam Rz�du Tymczasowego. Powierzy� Ignacemu Daszy�skiemu misj� tworzenia gabinetu.
Nasta� pierwszy dzie� wolno�ci. Niemieckie flagi zostaj� zast�pione polskimi.
|
Polsko, nie jeste� ty ju� niewolnic�!
�a�cuch �ywych kajdan sta� si� tym �a�cuchem,
Na kt�rym z lochu, co by� tw� stolic�
Lat sto, swym w�asnym d�wign�a� si� duchem.
Dzisiaj wychodzisz po wieku z podziemia,
Z lud�w jedyny ty lud czystych d�oni,
Co swych zaborc�w zdumieniem oniemia,
I� tym zwyci�a jeno, �e si� broni.
�adne ci� miana nad to nie zaszczyc�,
Co by� nie mog�o przez wiek tw� ozdob�!
Polsko, nie jeste� ty ju� niewolnic�!
Lecz czym� najwi�kszym, czym mo�na by�: SOB�!
Leopold Staff "Polsko, nie jeste� ty ju� niewolnic�"
|
|
11 listopada na ulicach wszystkich miast panowa�a euforia z powodu rodz�cej si� niepodleg�o�ci.
"Niepodobna odda� tego upojenia, tego sza�u rado�ci, jaki ludno�� polsk� w tym momencie ogarn��. (...) Kto tych kr�tkich dni nie prze�y�, kto nie szala� z rado�ci w tym czasie wraz z ca�ym narodem, ten nie dozna w swym �yciu najwi�kszej rado�ci. Cztery pokolenia czeka�y, pi�te si� doczeka�o. Od rana do wieczora gromadzi�y si� t�umy na rynkach miast; robotnik, urz�dnik porzuca� prac�, ch�op porzuca� rol� i lecia� do miasta, na rynek, dowiedzie� si�, przekona� si�, zobaczy� wojsko polskie, polskie napisy, or�y na urz�dach, rozczulano si� na widok kolejarzy, ba, na widok polskich policjant�w i �andarm�w."
("Powstawanie II Rzeczypospolitej. Wyb�r dokument�w").
|
|
Ach, jak�e mi nie m�wi� o tych dniach rado�ci,
O tej chmurnej jesieni, gdy w szumi�cym wietrze
Szed� nad miastem rodzinnym pierwszy powiew wolno�ci.
Kiedy�my pe�n� piersi� pili to powietrze,
Noc� w ciemnych alejach st�oczeni szpalerem,
Czekaj�c, a� zap�onie �wit nad Belwederem.
Jak�e Ciebie przywita� radosna swobodo?
I czym uczci� najpi�kniej? Chyba tym u�miechem
I m�odzie�czej poezji burzliwa urod�,
Co sz�a �piewem przez miasto i wraca�a echem.
Antoni S�onimski "Niepodleg�o��"
|
| |
12 listopada Pi�sudski wyda� pierwszy rozkaz wojsku:
"�o�nierze! Obejmuj� nad wami komend� w chwili, gdy serce w ka�dym Polaku bije silniej i �ywiej, gdy dzieci naszej ziemi ujrza�y s�o�ce swobody w ca�ym blasku.
Z wami razem �lubuj� �ycie i krew swoj� po�wi�ci� na rzecz dobra Ojczyzny
i szcz�cia jej obywateli".
|
14 listopada 1918 - nowym dekretem Rada Regencyjna postanowi�a si� rozwi�za� i ca�� w�adze w pa�stwie przekaza�a J�zefowi Pi�sudskiemu, ustanawiaj�c urz�d naczelnika pa�stwa.
|
W historii Polski, tak si� sk�ada,
By� kiedy� ponad wiek niewoli;
Jedenastego listopada
Nasz kraj z niewoli si� wyzwoli�.
I wtedy my�l powsta�a taka,
By przez szacunek dla przesz�o�ci,
Ten dzie� na zawsze, dla Polaka,
Pozosta� Dniem Niepodleg�o�ci.
Marcin Brykczy�ski "11 listopada"
| |
|
J�zef Pi�sudski zosta� pierwszym Marsza�kiem Polski. Tego wielkiego wodza cz�sto nazywano "Dziadkiem". I to nie tylko z powodu sumiastych w�s�w, ale tak�e dlatego, �e bardzo lubi� dzieci. Podobno zawsze nosi� dla nich cukierki w kieszeniach swojego szarego munduru. Ukochanym koniem Marsza�ka by�a klacz Kasztanka. Towarzyszy�a mu ju� wtedy, gdy dowodzi� Pierwsz� Brygad�, a po odzyskaniu niepodleg�o�ci bra�a wraz z nim udzia� w defiladach z okazji 11 listopada. |
|
11 listopada to symboliczna data, �wi�to odzyskania niepodleg�o�ci przez Polsk�. Dzie� ten ustanowiono �wi�tem narodowym dopiero ustaw� z kwietnia 1937 roku, czyli prawie 20 lat po odzyskaniu niepodleg�o�ci.
Do czasu wybuchu II wojny �wiatowej �wi�to obchodzono tylko dwa razy - w roku 1937 i 1938. Po wojnie Narodowe �wi�to Niepodleg�o�ci dopiero w 1989 roku wr�ci�o do kalendarza oficjalnych �wi�t pa�stwowych. G��wne obchody, z udzia�em najwy�szych w�adz pa�stwowych, odbywaj� si� w Warszawie na placu J�zefa Pi�sudskiego. Znajduje si� tam Gr�b Nieznanego �o�nierza. Jest to symboliczny gr�b wszystkich bohater�w, kt�rzy oddali swoje �ycie za woln� Polsk�.
|
|
Dzisiaj wielka jest rocznica -
Jedenasty Listopada!
Tym, co zmarli za Ojczyzn�,
ho�d wdzi�czno�ci Polska sk�ada.
Im to, bowiem zawdzi�czamy
wolno�� - polsk� mow� w szkole,
to, �e tylko z ksi�g historii
poznajemy dzi� niewol�.
Uroczy�cie bij� dzwony,
w mie�cie flagi rozwini�to...
i me serce si� raduje,
�e obchodz� Polski �wi�to.
Ludwik Wiszniewski "Jedenasty Listopada"
| |
|
|
|
|
|
|