Ka�da panna wzrok wyt�a, by odnale�� swego m�a. Na �w. Andrzeja dziewczynom z wr�by nadzieja. Noc Andrzeja �wi�tego przyniesie nam narzeczonego. Czary mary, wosku lanie, co ma sta� si�, niech si� stanie! Kt�rej but na progu stanie - pierwsza panna na wydanie. Dzi� cie� wosku ci uka�e, co ci �ycie niesie w darze.

Ile� da�aby�, �eby dowiedzie� si�, kt�ry ch�opak jest tobie przeznaczony... Jak�e dobrze by�oby pozna�, kt�ra z tych bliskich dziewcz�t stanie si� dla ciebie najbli�sza...

�wi�ty Andrzej od andrzejek

Jest kilku �wi�tych Andrzej�w: �w. Andrzej Bobola, �w. Andrzej m�czennik wietnamski... Ale �w. Andrzej Aposto� jest najbardziej znany. W�a�nie w wigili� imienin Andrzeja wr�ymy sobie przysz�o��. �w. Andrzej od andrzejek pochodzi� z Betsaidy w Galilei, by� rybakiem i uczniem Jana Chrzciciela, potem poszed� za Chrystusem. Przyprowadzi� te� do Niego swojego brata Szymona Piotra. Przedstawia� Jezusowi pogan, kt�rzy chcieli Go pozna�. Zgin�� ukrzy�owany w Achai [na krzy�u ustawionym pochy�o w kszta�cie litery X - zwanym krzy�em �wi�tego Andrzeja]. Wcze�niej zd��y� za�o�y� w Bizancjum ko�ci�. Podobno by� obie�y�wiatem - nauczaj�c, podr�owa� po wielu krajach.

"Dzi� ci wr�y Katarzyna, jaka czeka ci� dziewczyna."

Jaki jesteďż˝ Andrzeju?

Ch�op mocny na ciele i umy�le. Sw� inteligencj� i zdobyt� wiedz� wykorzystuje w praktyce; uczy si� nie�le ( je�li chce, bo jest zdolny! ). Lubi emocje, sporty, czasem gry losowe. Kole�e�ski, pomocny w potrzebie. Lubi� go dziewcz�ta, ale w tej mierze jest wybredny. Elegant. ��dny s�awy, niekiedy a� nazbyt.

Czy si� zakocham? Czy on mnie pokocha? Co mnie czeka? Kt�ra z nas nie chcia�aby tego wiedzie�? Wr�by to dobra zabawa. Nie ma w tym nic z�ego ani wstydliwego, �e pragniemy dowiedzie� si� co nas czeka. Traktujmy jednak przepowiednie z przymru�eniem oka i nie bierzmy sobie do serca smutnych wr�b. �yczymy wspania�ej zabawy!

W andrzejki jak co roku pr�bujemy troch� dla zabawy, a troch� serio uchyli� r�bka zas�ony spowijaj�cej przysz�o��. Wr�by to stary jak ludzko�� spos�b na oswojenie niepewnej przysz�o�ci. Wierzono, �e s� dni, kiedy duchy przodk�w wracaj� na ziemi� i ods�aniaj� odrobin� nieznanego. Istnieje wi�c wtedy mo�liwo�� zapyta� je za po�rednictwem wr�b o najbli�sz� przysz�o��. Jakie b�d� zbiory, czy dopisze zdrowie, pr�bowano wywr�y� w czasie tzw. god�w - od wigilii Bo�ego Narodzenia do Trzech Kr�li. Wr�bom mi�osnym za� sprzyja� pocz�tek adwentu. Panny wr�y�y zam��p�j�cie w wigili� �wi�tego Andrzeja, kawalerowie o�enek w przeddzie� �wi�tej Katarzyny. Jednak�e katarzynki by�y mniej atrakcyjne od dziewcz�cych andrzejek i z czasem uleg�y zapomnieniu.

Andrzejki od wiek�w odprawia�y dziewcz�ta nie tylko w prawie wszystkich regionach Polski, ale tak�e w Niemczech, niemieckoj�zycznych kantonach Szwajcarii, na S�owacji, w Czechach, Rosji, Rumunii, na Ukrainie i Bia�orusi oraz w krajach �r�dziemnomorskich, zw�aszcza w Grecji.

W zbli�onej do dzisiejszej postaci andrzejkowe wr�by pojawi�y si� mniej wi�cej na prze�omie XVI i XVII w. Najbardziej popularne by�o lanie wosku, cyny lub o�owiu.

Pierwsze wzmianki o tym zwyczaju pochodz� z XVI wieku. W "Komedii Justyna i Konstancji" Marcina Bielskiego z 1557 roku panna s�u�ebna radzi dziewczynie:

Nalejcie wosku na wodďż˝,
Ujrzyjcie swojďż˝ przygodďż˝.
S�ucha�am od swej macierzy,
Gdy kt�ra zm�wi pacierze
W wigili� Andrzeja �wi�tego,
Ujrzy oblubie�ca swego.

W wigili� �wi�tego Andrzeja panny powinny po�ci� ca�y dzie�, a wieczorem - dzi�ki wr�bom - mog� pozna� przysz�ego towarzysza �ycia. Kawalerowie mieli ju� wprawdzie swoje katarzynki, ale i im Aposto� pomo�e odkry� tajemnic� przysz�o�ci.

Klucz do przysz�o�ci

Daj�ce najszersze pole interpretacji by�o lanie wosku, cyny lub o�owiu. Panny zebrane w domu lub w karczmie la�y na wod� roztopion� substancj�. Potem ogl�da�o si� cie�, jaki st�a�y kszta�t rzuca� na �cian�. �eby wr�ba by�a wa�na, konieczny by� klucz. Przez wie�cz�ce go k�ko przelewa�o si� wosk, cyn� lub o��w. W pocz�tkach upowszechniania si� wr�by musia� by� to klucz od po�wi�conych drzwi - zakrystii albo g��wnego wej�cia do ko�cio�a. Klucz pojawia si� zreszt� w ludowej tradycji zadziwiaj�co cz�sto. Symbolizuje przej�cie mi�dzy �wiatem �ywych i duch�w, bywa amuletem, ale mo�e te� przynosi� pecha.

Z cieni rzucanych na �cian� przez zg�stnia�y wosk czy o��w mo�na by�o wiele wyczyta�.

W naszej izbie same dziwy,
P�ynie wosku wartka struga.
Poka�, wosku, kt�ra pierwsza
Wyjdzie za m��, kt�ra druga?

Obr�czka czy r�aniec?

Dziewcz�ta mog� dowiedzie� si�, co je czeka w przysz�o�ci, dzi�ki wr�bie z kubkami. Nale�y je roz�o�y� na stoliku i ukry� pod nimi przedmioty symbolizuj�ce drog� �yciow� lub przysz�y zaw�d.

I tak: obr�czka wr�y ma��e�stwo, pier�cionek - zar�czyny, r�aniec - zakon, kwiatek lub li�� - staropanie�stwo, chleb lub klucze - dobrobyt, cukier - s�odkie �ycie, li�� bobkowy - s�aw�, pieni�dze - bogactwo, serce przebite strza�� - nieszcz�liw� mi�o��.

Senne marzenia

Najwa�niejsze w andrzejkowym rytuale by�y jednak sny - w snach w�a�nie powinien pojawi� si� kandydat na oblubie�ca.

Panny gotowe na wyrzeczenia po�ci�y ca�y dzie�, a na kolacj� zjada�y s�onego �ledzia (w niekt�rych regionach s�ony placek). Przed snem za� siedem razy zmawia�y pacierz, ko�cz�c go zakl�ciem:

�wi�ty Andrzeju
M�j dobrodzieju
Kto ma moim byďż˝
Niech mnie poda piďż˝.

Wierzono, �e m�czyzna, kt�ry uka�e si� dziewczynie we �nie z kubkiem wody, zostanie jej m�em.

Dobrze by�o w noc andrzejkow� w�o�y� pod poduszk� lusterko. Mo�na by�o mie� pewno��, �e przy�ni si� ukochany m�czyzna.

Dawniej istnia� te� zwyczaj stawiania przy ��ku naczynia z wod�, na kt�re k�ad�o si� w poprzek �uczywko, wi�rki lub s�omk�. Panna, id�c spa�, wzywa�a ukochanego, by j� szcz�liwie przeprowadzi� przez ten most. Je�li we �nie �yczenie spe�ni�, wr�y�o to dobre ma��e�stwo.

Sk�d luby nadejdzie?

Je�li wiecie ju�, �e zam��p�j�cie jest blisko, warto sprawdzi�, sk�d nadejdzie "ten jedyny". Mo�na wyj�� przed dom i pos�ucha�, z kt�rej strony szczeka pies.

Dodatkowo ze sposobu szczekania mo�emy dowiedzie� si� co nieco o wieku i kondycji przysz�ego ma��onka. G�o�ne i mocne szczekanie zapowiada m�odzie�ca, skowyt - �e m�� b�dzie chorowity, szczek chrapliwy - �e narzeczony b�dzie stary.

Dawniej w wigili� �w. Andrzeja dziewcz�ta wymiata�y �mieci z izby i obserwowa�y, w kt�r� stron� poniesie je wiatr - z tej strony mia� przyby� ukochany.

A imiďż˝ jego...

Bardzo istotne jest imi� przysz�ego m�a. Jednym ze sposob�w jest przerzucanie z zamkni�tymi oczami kartek kalendarza i zatrzymanie si� w dowolnym miejscu.

Mo�na r�wnie� wypisa� na bia�ych kartkach atramentem sympatycznym (octem lub rozpuszczonym kwaskiem cytrynowym) imiona. Dziewczyna losowa�a jedn� karteczk�, ogrzewa�a j� nad p�on�c� �wiec� i mog�a przeczyta� imi� m�czyzny, kt�ry by� jej pisany.

Wycinano te� serce z papieru, na kt�rym wypisywano imiona ch�opc�w. Panny przek�uwa�y serce ig�� - imi�, na kt�re trafi�y, nale�a�o do przysz�ego m�a. Je�li ig�a przek�u�a puste miejsce, na ma��e�stwo trzeba by�o jeszcze poczeka�.

Panny, zanim posz�y spa� w noc andrzejkow�, wypisywa�y 25 karteczek z m�skimi imionami i wk�ada�y pod poduszk�. Ka�dego ranka wyci�ga�y po jednej karteczce, a ostatnia - odczytana w Wigili� - ujawnia�a imi� wybranka.

Popularna by�a te� kiedy� wr�ba z obierzyn z jab�ek. Dziewczyny rzuca�y tak� obierk� za siebie, a kszta�t, w jaki si� u�o�y�a, mia� wskaza� pierwsz� liter� imienia przysz�ego ma��onka.

W wiecz�r andrzejkowy dziewcz�ta ustawia�y te� misk� z wod�, a do jej brzeg�w przyczepia�y karteczki z imionami ch�opc�w. W skorupce orzecha w�oskiego ustawia�y p�on�c� �wieczk� i puszcza�y na wod�. Przysz�y m�� mia� nosi� imi� zapisane na kartce, kt�ra pierwsza zacz�a p�on��. Podobn� wr�b� by�o puszczanie na wod� dw�ch papierowych ��deczek (albo dw�ch �wieczek na tekturowych podstawkach). Na jednej z nich wypisywano imi� dziewczyny, a na drugiej ch�opca, kt�ry by� jej mi�y. Spotkanie si� dw�ch ��deczek wr�y�o gor�c� mi�o�� tej parze, je�li oddali�y si� od siebie - to raczej nici z mi�o�ci.

Pies na bu�ki

W andrzejkowy wiecz�r bardzo wa�n� rol� odgrywa�y zwierz�ta domowe. Pies, kot, g�sior, byczek, kozio�, a nawet najzwyklejsza kura przepowiada�y, kt�ra z panien pierwsza wyjdzie za m��.

Interpretacja wr�b z udzia�em zwierz�t bywa�a zazwyczaj bardziej jednoznaczna - pannie albo by�o pisane zam��p�j�cie w ci�gu najbli�szego roku, albo nie.

Procedury wr�enia by�y w r�nych regionach rozmaite. Na po�udniu i wschodzie Polski panny piek�y tak zwane ba�abuszki. By�y to bu�eczki przyrz�dzane z m�ki ukradzionej kawalerowi. Zast�pczo - je�li panienka nie chcia�a ryzykowa� przy�apania na wyst�pku - mo�na by�o je upiec z m�ki zmielonej w �arnach kr�conych "pod s�o�ce" - czyli od prawa w lewo.

Gdy ka�da z panien po�o�y�a swoj� ba�abuszk� na talerzu, do izby wprowadzano psa. Na wszelki wypadek przez ca�y dzie� nie dawano mu nic do jedzenia, dzi�ki czemu przynajmniej jedna z panien mia�a zapewnion� szcz�liw� przepowiedni�.

By odegna� nie�yczliwe duchy, wi�zano psu na ogonie czerwon� wst��k� i zaczyna�a si� zasadnicza cz�� wr�by. Puszczano psa w stron� ba�abuszek. Ta, na kt�rej bu�eczk� si� po�akomi�, mia�a w najbli�szym roku wyj�� za m��.

Bu�eczki mo�na zast�pi� kie�bas�. Dziewcz�ta stawa�y w kr�gu, a ka�da z nich trzyma�a plasterek w�dliny. Do kt�rej pies przybieg� po kie�bas�, ta najszybciej mia�a wyj�� za m��.

W innych regionach kraju do wr�by u�ywano wi�zek zbo�a, a kuszono nimi byczka lub kozio�ka.

Mo�na te� wykorzysta� kota - dziewcz�ta stoj�ce w kr�gu wpuszcza�y do �rodka zwierzaka. Ta, o kt�rej nogi si� otar�, pr�buj�c wydosta� si� na zewn�trz, mia�a pierwsza zagwarantowane ma��e�stwo.

Wr�y� te� g�sior z zawi�zanymi oczami - do kt�rej panny podszed�, ta najszybciej mia�a wyj�� za m��. Nawet zwyk�y kogut m�g� odkry� przysz�o��. Dziewcz�ta wysypywa�y kupki ziarna na pod�og�, i obserwowa�y, kt�rej panny ziarno kogut zacznie pierwszy dzioba�.

Pod oknem

Po��dan� wr�b� mog� by� zas�yszane przypadkiem rozmowy. Nale�a�o podkra�� si� wieczorem pod drzwi lub okno s�siad�w i s�ucha�. Je�li pierwszym us�yszanym s�owem by�o "tak" - ma��e�stwo murowane, je�li "nie" - trzeba by�o czeka� przynajmniej rok.

Czyj but pierwszy?

Do dzi� popularne s� wr�by z but�w.

Dziewcz�ta ustawiaj� po kolei swoje buty wzd�u� �ciany. Kt�rej but pierwszy przekroczy pr�g, ta mo�e by� pewna, �e wkr�tce wyjdzie za m��.

Mo�na r�wnie� rzuca� butem przez lewe rami�, je�eli spadnie szpicem w stron� drzwi, oznacza to "wyj�cie z domu", czyli zam��p�j�cie, je�eli odwrotnie - jeszcze nie pora my�le� o �lubie.

NASZE PROPOZYCJE WRÓŻB DO ZABAWY ANDRZEJKOWEJ

Przyk�adowe obja�nienia do woskowych cieni

Figury geometryczne

O sobie: lubisz �ycie spokojne, bez trosk i komplikacji; masz du�e zdolno�ci, ale zbyt ma�e ch�ci

O przysz�ej sympatii: spotkasz go w najbli�szym otoczeniu; natur� b�dzie mia� pogodn�, w dzia�aniu zdecydowany i rozs�dny

Drzewa, ro�liny, kwiaty

O sobie: nasz zamkni�t� sentymentaln� natur�, marzysz o prawdziwej mi�o�ci; du�e zdolno�ci artystyczne

O przysz�ej sympatii: spotkasz go w plac�wce naukowej lub kulturalnej; b�dzie piastowa� wa�ny urz�d, w uczuciach czu�y, cho� niezbyt wierny

Psy, koty, inne zwierz�ta

O sobie: przyjazna, szczera dusza, potrafisz za�agodzi� ka�dy konflikt

O przysz�ej sympatii: poznasz go podczas wakacji; b�dzie pos�uszny i wierny do grobowej deski

Warzywa, owoce, drzewa

O sobie: niecierpliwy kapry�nik; wci�� zaczynasz co� od nowa, wi�cej wymagasz od innych ni� od siebie

O przysz�ej sympatii: spotkanie b�dzie przypadkowe, pocz�tkowo tylko przyja��, potem gor�ca mi�o��

G�ry, ska�y, bry�y

O sobie: gwa�towna, wybuchowa natura, lubisz rz�dzi� innymi, przepadasz za niespodziankami i przygodami

O przysz�ej sympatii: po��czy was jakie� wsp�lne prze�yte wydarzenie; b�dzie nieco despotyczny, ale nieprzeci�tnie uroczy

Rycerze, koďż˝, przedmioty wojskowe

O sobie: masz sporo kompleks�w, trudno mobilizujesz si� do wi�kszych czyn�w

O przysz�ej sympatii:po��czy was kto� z najbli�szej rodziny, to b�dzie solidna partia, odpowiedzialny i zamo�ny

Domki, meble, przedmioty domowe

O sobie: jeste� wzorem pracowito�ci, dok�adno�ci i wytrwa�o�ci, nie lubisz ba�aganu i zamieszania

O przysz�ej sympatii: znasz go ju� teraz; b�dzie sentymentalnym domatorem

Serce

O przysz�ej sympatii: poznasz go podr�y; to b�dzie mi�o�� od pierwszego wejrzenia, absolutny idea�

Przestroga wiruj�cej butelki

Gospodyni wieczoru uk�ada na pod�odze w ko�o wypisane wcze�niej na karteczkach r�ne przestrogi, np.: nie zadzieraj nosa, nie podrywaj tak nachalnie, nie objadaj si� przed snem, wystrzegaj si� plotek, z mi�o�ci� poczekaj do wiosny, blondynka ci� zdradza itp. Ka�dy kolejno obraca butelk� w �rodku utworzonego ko�a. Gdy butelka si� zatrzyma, wska�e dla wr�cego przestrog�.

Ko�ci do gry

Na drewnianym stole lub pod�odze narysuj kred� okr�g o �rednicy 30 cm. Trzy ko�ci do gry w�� do kubka, potrz��nij nim i wrzu� ko�ci na oznaczone pole. Je�li cho� jedna wypadnie poza okr�g, wr�y to pokrzy�owanie plan�w. Aby dowiedzie� si� czego� wi�cej, ponownie rzu� ko��mi. Zsumuj liczb� oczek i sprawd� wynik:

Trzy -  szczďż˝cie, speďż˝nienie marzeďż˝

Cztery - k�opoty, niemi�e niespodzianki

Pi�� - wkr�tce poznasz mi�o�� swego �ycia

Sze�� - uczucia partnera zaczynaj� s�abn�� lub przyjaciel straci do ciebie zaufanie

Siedem - k�opoty w szkole

Osiem - pod��asz drog� donik�d, s�uchaj rad przyjaci�

Dziewi�� - poznasz nowego przyjaciela

Dziesi�� - b�dziesz mie� rodze�stwo

Jedena�cie - choroba kogo� bliskiego

Dwana�cie - dobre wiadomo�ci

Trzyna�cie - blisko kto� fa�szywy

Czterna�cie - pomoc kogo� wp�ywowego albo nowy wielbiciel

Pi�tna�cie - sam(a) nic nie wsk�rasz, potrzebujesz sojusznik�w

Szesna�cie - cenna znajomo�� z kim� z zagranicy

Siedemna�cie - co� wisi w powietrzu

Osiemna�cie - plotki o tobie

Gra w kolory

Do tej wr�by potrzebne s� identycznej wielko�ci kolorowe koraliki albo malutkie pi�eczki.

Mo�esz r�wnie� wyci�� 10 k�ek z papieru i namalowa� na nich kropki: niebiesk�, bia��, zielon�, czerwon�, ��t�, szar�, fioletow�, pomara�czow�, purpurow� i czarn�. Koraliki albo k�ka w�� do dzbanka, pomieszaj i z zamkni�tymi oczami wyci�gnij jeden.

Je�li wylosowa�a� kolor:

niebieski - to b�dziesz mia�a szalone powodzenie w mi�o�ci i finansach

bia�y - przed tob� wielka rado�� i spokojne dni

zielony - spe�ni� si� twoje najskrytsze marzenia

czerwony -  miďż˝e spotkanie i wesoďż˝a zabawa

pomaraďż˝czowy - pogodzisz siďż˝ z ukochanym

��ty - masz rywalk� w mi�o�ci, gotow� na wszystko

szary - musisz wi�cej si� uczy�

fioletowy - prze�yjesz du�e rozczarowanie

purpurowy - masz przed sob� obiecuj�ce perspektywy

czarny - czeka ci� pechowy okres w �yciu.

wersja spakowana w formacie Microsoft Word (749 KB)

dzia�: Kr�tkie gazetki na d�ugie przerwy