Marzena ¦migielska
Poż±dany model zawodu bibliotekarza w oczach uczniów gimnazjum nr 5 w Słupsku

Wstęp

Z zawodem nauczyciela bibliotekarza po raz pierwszy spotkałam się w bibliotece szkolnej, w szkole podstawowej. Nie przypominam sobie, aby ktoś z rodziny próbował mnie wcześniej zainteresować "tym miejscem", choć ksi±żki w domu były. Nie wiem, czy już wtedy zdawałam sobie sprawę z tego, że bibliotekarz to też nauczyciel.

Biblioteka szkolna jest specyficznym miejscem, z którym prawie każdy musiał w swoim życiu mieć jak±ś styczność. Dla wielu instytucja ta kojarzy się z edukacj±, nauk±, rozrywk±, a przede wszystkim z ksi±żkami - ogromn± liczb± ksi±żek, dostępnych dla każdego. Dla jednych biblioteka to wrota do wiedzy, dla innych to miejsce oderwane od rzeczywistości, kojarz±ce się tylko z nudnymi lekturami, które ktoś kazał czytać. To miejsce, w którym panuje odmienny porz±dek wewnętrzny - cisza spokój i osoba bibliotekarza, który jak twierdz± niektórzy "nic nie robi", całymi dniami pije kawę i wydaję się niezadowolony, gdy ktoś zakłóca ten stan.

Późniejsze wyobrażenie osoby bibliotekarza dla wielu osób jest nierzadko zdeformowanym obrazem z lat szkolnych, który zapisał się w pamięci. Kr±ży w opinii społecznej niezbyt dobry model bibliotekarza, który jest szeroko rozpowszechniany. Pytanie tylko, kto jest za to odpowiedzialny, bior±c pod uwagę fakt, że z bibliotek korzysta około 40% populacji ludzi dorosłych. Sk±d reszta społeczeństwa wie, jaki bibliotekarz naprawdę jest? Wynika to z prostego mechanizmu. Korzystaj±cy z bibliotek swoich spostrzeżeń nie zostawiaj± tylko dla siebie, a charakterystyczne jest to, że dobre opinie rozprzestrzeniaj± się trudniej niż złe. Te niedobre podtrzymuj± istniej±cy model, natomiast korzystne nie maj± siły przebicia. Poza tym dobra opinia nigdy nie przykleja się raz na zawsze i trzeba o ni± dbać. Jednym słowem mamy tutaj do czynienia z klasycznym stereotypem, czyli opini± przejęt± bezdowodowo i poza wszelk± weryfikacj±, a jak na autentyczny stereotyp przystało siln±, uporczyw± i odporn± na działanie czasu.

Badania naukowe Instytutu Ksi±żki i Czytelnictwa świadcz± o tym, że poziom czytelnictwa w Polsce spada. A jaka jest rzeczywistość?¹

No właśnie! Jestem mam± sześcioletniego chłopca i będ±c osob± wykształcon± od zawsze miałam na uwadze fakt, że wcześnie rozpoczęte obcowanie z ksi±żk± wiele uczy. Ktoś może myśli inaczej, ale ja zaczęłam od kupowania malutkich w twardych oprawach rozkładanych ksi±żeczek z obrazkami. Potem przyszła pora na czytanie wierszyków, bajek i dłuższych opowiadań. Moim zdaniem z takiego malucha, który słucha baśni, czy legend może wyrosn±ć wspaniały czytelnik. Ktoś, o kim będzie się mówić, że jest oczytany. A czyż nie oczytanie właśnie było i mam nadzieję jest nadal, wyznacznikiem elity, inteligencji? Wiem, że współcześni, zagonieni rodzice nie maj± zbyt wiele czasu dla swoich pociech, a do tego musz± wykazać się niemał± pomysłowości± i być "atrakcyjni", aby ich propozycja spędzenia wolnego czasu na czytaniu bajek wygrała konkurencję z "Odlotowymi agentkami", czy pełnymi przemocy i agresji grami komputerowymi². Tym bardziej uważam, że czas spędzony na "lekturze" nie jest czasem straconym. Mam nadzieję, że przekonali się o tym lub niebawem przekonaj± ci wszyscy "odpowiedzialni" rodzice, którzy wł±czyli się w akcję "Cała Polska czyta dzieciom".

Obcowanie mojego syna z ksi±żk± zaowocowało szacunkiem do niej, rozwinęło zupełnie przypadkowo zainteresowanie histori± a do tego jestem przekonana, że wpłynęło na jego rozwój umysłowy, intelektualny i emocjonalny. Nie można utaj pomin±ć rozwoju wyobraźni, która skazana byłaby na zagładę odwzorowuj±c jedynie postaci z kreskówek. Dodatkowym argumentem "za" niech będzie fakt, że w wieku niespełna siedmiu lat mój syn dorósł do tego, aby stać się czytelnikiem Miejskiej Biblioteki Publicznej w Słupsku i nast±piło to na jego własn±, wyraźn± prośbę.

Myślę, że "pani", któr± tam poznał, wprowadzaj±c go w świat skarbnicy ksi±żek stała się dla niego kimś ważnym i wyj±tkowym. Być może nawet autorytetem! Cieszyłabym się, gdyby kiedyś mógł o swojej bibliotekarce opowiadać tak jak pani Monika Stasiak - cytuję: " (...) przypomina mi się moja bibliotekarka ze szkoły podstawowej. To była naprawdę niezwykła kobieta i ogromnie lubiłam zajęcia z ni±. (...) Potrafiła roztoczyć wokół siebie tak± czytelnicz± aurę. Opowiadała nam o ksi±żkach, proponowała te, które warto przeczytać. Później oczywiście odpytywała nas z treści (wygl±dało na to, że zna każd± z kilku tysięcy pozycji), co było dodatkow± motywacj± do przeczytania. (...) Inn± cech±, któr± pamiętam była jej iście anielska cierpliwość.(...) Oczywiście, owa nauczycielka chętnie z nami rozmawiała.(...) Może była trochę oderwana od rzeczywistości, ale nie przywi±zywała zbyt wielkiej wagi do tego, co mówili o niej inni. (...) Nie wiem do końca, dlaczego tak j± lubiłam. Może po prostu myślę o niej z sentymentem, jak o swojej pierwszej nauczycielce?(...)" ².

Lektura tego artykułu i entuzjazm mojego syna skłoniły mnie do rozmyślań nad moim wizerunkiem nauczyciela bibliotekarza i muszę przyznać, że ja nie miałam tyle szczęścia. W mojej bibliotece "(...) straszyła zawsze poważna, smutna, szaro ubrana pani bibliotekarka. Podawała ksi±żkę z trudem kryj±c żal, że odrywa się od swoich ulubionych robótek na drutach. W bibliotece było zawsze ponuro, duszno i ...pusto(...)"³ . I choć może nie do końca tak było, to potrafię sobie wyobrazić czytelników, którzy maj±c takie doświadczenia, tworz± funkcjonuj±ce w społeczeństwie stereotypy.

Nie pozostawało mi nic innego jak sprawdzić to. Daleka jestem jednak od oceniania zawodu nauczyciela bibliotekarza, więc postanowiłam zbadać, jaki powinien być!

1. Umotywowanie celu badań.

Jaki był bibliotekarz kiedyś, wszyscy dobrze wiemy, ale tamten i obecny, to zupełnie inny bibliotekarz, to prawie dwa odmienne zawody. Czasy się zmieniaj±, nic nie stoi w miejscu, a obecni, korzystaj±cy z usług bibliotek ludzie maj± już i inne warunki, i inne potrzeby. Uczeń nie przychodzi już do "skarbnicy ksi±żek" tylko po ksi±żkę, ale często potrzebuje szybkiej i konkretnej odpowiedzi, poświęcenia mu odrobinę cennego czasu, wysłuchania, pomocy w nauce b±dź rozwi±zania problemów i powinien być odpowiednio potraktowany³.

Jakimi cechami powinien się zatem wyróżniać współczesny pracownik biblioteki? Sondaż ankietowy "Poż±dany model zawodu bibliotekarza" przeprowadzony wśród uczniów gimnazjum miał na celu określenie tego wizerunku w oczach tej grupy społecznej.

2. Charakterystyka badanych.

Ankiety skierowane zostały do losowo wybranych uczniów klas I, II i III Gimnazjum Nr 5 w Słupsku. Ogółem grupę respondentów stanowiło 100 uczniów, spośród których 54% stanowiły dziewczynki, a 46% - chłopcy. 23dziewczynki i 19 chłopców to uczniowie klasy I, którzy wszyscy maj± średnio po 13 lat. Czternastoletnich dziewczynek było 15, a chłopców 7. Spośród piętnastolatków, czyli uczniów klasy III ankiety wypełniło 16dziewczynek i 20 chłopców.

3. Ankieta.

Ankieta zawierała 11 pytań, z czego dwa były pytaniami zamkniętymi i wymagały jedynie wyboru i podkreślenia jednej lub kilku wybranych cech. Jedno pytanie polegało na konkretnej odpowiedzi: tak lub nie, natomiast dwa inne były pytaniami otwartymi i zostawiały możliwość ankietowanemu. Pozostałe cztery pytania były nieco bardziej skomplikowane, bowiem wymieniono w nich cechy, z których badani mogli podkreślić 6,wyznaczaj±c jednocześnie ich gradację, czyli kolejność. Wskazane cechy należało uszeregować od najbardziej poż±danej, któr± należało oznaczyć cyfr± 1 do najmniej poż±danej, która otrzymywała cyfrę 6. Po wypełnieniu pytań właściwych respondent miał za zadanie podać płeć oraz określić klasę, a co za tym idzie i wiek.

1. Czy bibliotekarz to też nauczyciel?

Tak brzmiało pierwsze pytanie ankiety i muszę przyznać, że moje przypuszczenia okazały się prawdziwe. Tylko 56% ankietowanych odpowiedziało twierdz±co przy czym zdecydowanie bardziej były o tym przekonane dziewczynki - 37%, chłopcy - 19%. Zadziwiaj±cy jest także fakt, że to właśnie klasy I stanowiły zdecydowan± większość ankietowanych, którzy odpowiadali "tak" (ł±cznie 27 osób). Pozostały procent respondentów to dwie różne grupy. Pierwsza, która zdecydowanie odpowiedziała "nie" - 27% i druga, która nie miała zdania na ten temat - 17%. Wśród tych na "nie" większość stanowili chłopcy (17 osób) i oni również byli najbardziej niezdecydowani (10 osób). Podsumowuj±c osoba bibliotekarza przez wielu uczniów nie jest postrzegana jako nauczyciel. Nie prowadzi przecież lekcji (poza bibliotecznymi oczywiście), nie stawia ocen, a co za tym idzie niczego nie wymaga. "Na dodatek panuje powszechna opinia, że w bibliotece może pracować każdy i to bez specjalnego przygotowania. Wymienia się ich tuż za pracownikami obsługi, jeśli w ogóle się o nich pamięta" ¹

2. Jaki jest zawód bibliotekarza?

W drugim pytaniu ankietowani mieli wybrać i podkreślić te cechy, które według nich określaj± zawód bibliotekarza. Kwestionariusz zawierał 11 cech oraz miejsce na wpisanie własnej, innej niż podane. Dodać należy, że respondenci mogli wybrać więcej niż tylko jedn± cechę. Jeśli chodzi o wyniki, okazało się, że dla uczniów Gimnazjum Nr 5 w Słupsku zawód bibliotekarza jest przede wszystkim monotonn± prac± - 45% a dla 35% ankietowanych łatw±. Z drugiej strony ciekaw± - 41% i twórcz± - 26%. Widać zatem, że w niektórych uczniach ta profesja budzi mieszane uczucia. Zdarzały się ankiety, w których zaznaczano więcej niż jedn± cechę i były to np. ciekawy i monotonny. Pozostałe epitety opisuj±ce ten zawód to: nie przyci±gaj±cy uwagi - 27%, a co za tym idzie i nudny - 23%, a także źle opłacany i przestarzały (po 15%). Tylko 7% uczniów uważa, że jest nowoczesny, a 5%, że dobrze opłacany.

Jedenastu respondentów podało inne cechy niż te, które znalazły się w ankiecie. 3% twierdzi, że jest trudny i wymagaj±cy dużej wiedzy, 2%, że ten zawód jest interesuj±cy i daje możliwość większego kontaktu z ludźmi. 1% badanych opowiedział się za możliwości± przeczytania ksi±żki oraz średni± opłacalności± tego zawodu.

Na uwagę zasługuje fakt, że jedn± tylko cechę wymieniło 20% ankietowanych, a pozostałych 80% podało ich 2 i więcej.

3. Powody odwiedzania biblioteki.

Pytanie "Jakie inne powody oprócz wypożyczenia i zwrotu ksi±żki przyci±gaj± Cię do biblioteki"? było trzecim pytaniem zamkniętym, w którym można było wybrać i podkreślić więcej niż jeden powód. Na karcie ankiety można było znaleźć 10 różnych powodów oraz miejsce na wypisanie własnych.

Okazało się, że uczniowie Gimnazjum Nr 5 w Słupsku poza wypożyczeniami i zwrotem ksi±żek przychodz± do biblioteki przede wszystkim w poszukiwaniu informacji - 61%, które być może przydatne s± podczas pisania referatów lub przygotowania się do lekcji - 54%. Innym powodem, który zreszt± dobrze świadczy o tej instytucji jest miła atmosfera - 45%, której na pewno sprzyja życzliwość pracowników biblioteki - 35%, ich otwartość - 34% oraz chęć niesienia pomocy -30%. Komunikatywność pań bibliotekarek - 18% oraz ich profesjonalizm - 16% powoduje zapewne ich szybkość w działaniu, która w poł±czeniu z dyspozycyjności± - 12% była kolejnym powodem korzystania z usług tej placówki. Uczniowie przyznali także, że duże znaczenie mog± mieć tutaj również kompetencje pracuj±cych pań - 6%.

Dziewięciu respondentów wymieniło swoje osobiste powody, dla których odwiedzaj± bibliotekę. Dla 2% jest to po prostu pani bibliotekarka! Pozostałe powody to: spokój, kultura, pomoc, ale także ciekawe propozycje ksi±żek, konkursy oraz młodzieżowe gazety. Jeden z badanych przyznał się iż zachodzi do biblioteki tylko dlatego, że boi się "ochrzanu rodziców".

Dodać należy, że również i w tym pytaniu można było wybrać więcej niż jeden powód. Trzynastu ankietowanych podało tylko jeden powód i był nim w przeważaj±cej większości 7 głosów "poszukiwanie informacji" pozostali natomiast podali 2,3 i więcej powodów. Wyniki powodów zawiera tabela⁴.

4. Poż±dane cechy osobowości bibliotekarza.

W kolejnym pytaniu ankiety postanowiłam sprawdzić, jakimi cechami osobowości według uczniów powinien odznaczać się nauczyciel pracuj±cy w bibliotece. Spośród 14 cech respondenci mieli do wyboru sześć, dokonuj±c jednocześnie ich gradacji od najbardziej do najmniej poż±danej. W pytaniu znalazło się także miejsce na wpisanie własnych, poż±danych cech osobowości i tak± cechę podał jeden badany, była ni± oryginalność. Nadmienić muszę, że zdarzały się ankiety, w których zaznaczano więcej niż 6 cech oraz takie, na których wybran± cyfrę od 1 do 6 przypisywano większej ilości cech niż jedna. Karty te zostały wzięte pod uwagę w badaniach. Jedna ankieta dotycz±ca tego pytania nie została w ogóle wypełniona, a na 7 innych nie dokonano gradacji, jedynie podkreślono cechy. Powyższe ankiety nie zostały ujęte w badaniach.

Oto cechy osobowości spośród których można było wybierać: życzliwość, przyjazne nastawienie do otoczenia, skłonność do poświęceń, towarzyskość, dyspozycyjność, chęć pomocy, pomysłowość, inteligencja, kulturalność i grzeczność, otwartość, cierpliwość, pracowitość, uczciwość oraz bycie przekonywuj±cym. Tabela 5 przedstawia rozkład wyboru cech osobowości przez uczniów.

Ewaluacja ankiety pozwoliła jednoznacznie wskazać cechy osobowości, których uczniowie oczekuj±. Najważniejsza jest według nich cierpliwość - 69% badanych. Chęć pomocy - 66%, a także kulturalne i grzeczne zachowanie - 65% s± równie mile widziane i to przy równie wysokiej ocenie. Nie bez znaczenia jest także inteligencja, przyjazne nastawienie do otoczenia, życzliwość i towarzyskość - wskazywane przez przeciętnie co drug± osobę. Najmniej poszukiwan± cecha osobowości okazały się dyspozycyjność oraz skłonność do poświęceń z 31% głosów, co świadczy chyba o sporej wyrozumiałości czytelników.

Patrz±c na tabelę wyników można jednoznacznie stwierdzić, że nie ma konkretnej, bardziej lub mniej, poż±danej cechy osobowości jak± miałby posiadać bibliotekarz. Najbliższa absolutnemu "TAK" okazała się cierpliwość. Być może "zagoniony" świat spowodował, że odwiedzaj±cy wypożyczalnię uczniowie oczekuj± chociaż od pań bibliotekarek odrobiny cierpliwości.

5. Sposób odnoszenia się bibliotekarzy do odwiedzaj±cych.

W pytaniu "które określenia ukazuj± poż±dany sposób odnoszenia się bibliotekarek do Ciebie?" chciałam uzyskać konkretne wskazówki do współpracy i postępowania wobec czytelnika. Dziewięć różnych określeń do wyboru było dużym wyzwaniem dla uczniów Gimnazjum Nr 5 w Słupsku, choć muszę przyznać, że jeden z badanych, do już istniej±cych, "dorzucił" poczucie humoru. Gradacja poszczególnych "sposobów" odbywała się tak jak w pytaniu dotycz±cym cech osobowości. Jedynie dwie ankiety dotycz±ce tego pytania zostały puste, a w 7 tak jak poprzednio podkreślono określenia, a nie dokonano gradacji. Te karty nie zostały uwzględnione, choć brałam pod uwagę każd± ankietę, w której zaznaczono więcej niż 6 określeń i przypisano kilka tych samych stopni gradacji .

Wyniki mojej analizy przedstawia Tabela 6.

Liczba ogółem w tabeli, ukazuje jednoznacznie, że z tym pytaniem ankietowani nie mieli żadnego kłopotu. Większość wyników na poziomie 80% świadczy, że uczniowie doskonale wiedz± w jaki sposób powinno się ich traktować. Współpracuj±c z czytelnikami bibliotekarz powinien być przede wszystkim uśmiechnięty - 85% oraz przyjaźnie nastawiony - 82%, a jeśli dodamy do tego odnosz±cy się z szacunkiem do czytelnika - 79% otrzymamy wymagany model zachowań w stosunku do odwiedzaj±cych bibliotekę. Z punktu widzenia młodego czytelnika jest to na tyle istotne, że średnio ponad 40% ankietowanych cechy te określa jako bardzo poż±dane. Okazuje się, że miły wyraz twarzy, chęć niesienia pomocy i miły głos - czyli cechy mocno zwi±zane z poprzednimi nie s± bez znaczenia. Opowiedziało się za nimi średnio ponad 70% ankietowanych, choć ok. 30% z nich nie traktuje tych elementów odnoszenia się do czytelnika jako najważniejszych - o czym świadczy niska ocena tych głosów. Miła aparycja i delikatny sposób poruszania się w kontaktach uczeń - bibliotekarz s± wymagane już tylko przez przeciętnie co drug± osobę. Okazuje się natomiast, że dominacja nawet w pozytywnym tego słowa znaczeniu jest mile widziana tylko przez 19% ankietowanych i to także nie jako cecha bardzo poż±dana, ponieważ 14% głosów miało niski priorytet.

6. Bibliotekarz pod względem zawodowym.

Postawione pytanie miało na celu sprawdzić, czy uczeń Gimnazjum Nr 5 w Słupsku, ma swoje wyobrażenie na temat predyspozycji zawodowych, jakimi powinni odznaczać się pracownicy bibliotek. Wyboru tych cech dokonywał dokładnie tak jak w poprzednich dwóch pytaniach. Również i tym razem odrzuciłam 7 jedynie podkreślonych w ankietach cech plus jedn±, w której ominięto to pytanie. Każdy wybierał spośród dziesięciu propozycji określaj±cych zawód bibliotekarza, a także miał możliwość wpisania własnych w wolne miejsce.

Jaki bibliotekarz powinien być pod względem zawodowym - to kolejne pytanie. Wszystkie 10 wymienionych cech uzyskało od 42% - 78% głosów ankietuj±cych. Zawód bibliotekarza to głównie komunikatywność, czyli umiejętność porozumiewania się, która uzyskała 27% "jedynek", czyli określeń najbardziej poż±danych przy 66% głosów na "tak". Według gimnazjalistów osoba pracuj±ca w bibliotece powinna być także życzliwa i choć jest to bardziej cecha osobowości, tutaj najwyższ± notę uzyskała aż u 22% respondentów przy czym dla ponad ¾ osób jest to istotne. Szybkość działania - 68% i gotowość do niesienia pomocy - 72% to kolejne poszukiwane atuty. Zaskakuj±cy jest fakt, że dla mniej niż 50% uczniów pracownik biblioteki nie musi znać języków obcych oraz posługiwać się komputerem! Jest to szczególnie interesuj±ce, zwłaszcza, że żyjemy w dobie komputerów i internetu z dominuj±cym językiem angielskim. Być może wynika to z faktu, że każdy młody człowiek jest obecnie z komputerem za pan brat i poradziłby sobie sam? Kompetencja i profesjonalizm to cechy, które istniej± w świadomości, s± poniek±d ważne, ale pomimo to wskazywane tylko przez ponad 50% wszystkich respondentów - tylko - bo przecież powinny świadczyć o odpowiednim przygotowaniu do zawodu. Do powyższych cech można by doł±czyć jeszcze "skory do poświęceń".

W miejscu wolnym na wpisanie własnych propozycji znalazło się słowo oryginalność, które dopisujemy do komunikatywności, życzliwości i szybkości w działaniu.

Tak naprawdę jednak, mała rozbieżność procentowa pomiędzy cechami świadczyć może o tym, że dobrze przygotowany zawodowo bibliotekarz powinien skupiać w sobie wszystkie te predyspozycje.

7. Pomoc nauczyciela bibliotekarza.

Powodów przychodzenia do biblioteki jest wiele, ale czy osoba pracuj±ca w bibliotece może być także w czymś pomocna? Moje kolejne pytanie do uczniów Gimnazjum Nr 5 brzmiało "w jakim zakresie najbardziej potrzebujesz pomocy bibliotekarza?". Nietrudno się domyślić, że chodzi głównie o wypożyczenie i zwrot ksi±żki - tak odpowiedziało 82% wszystkich ankietowanych. Powyższa pomoc otrzymała najwyższ±, najbardziej poż±dan± "jedynkę", aż u 45% ankietowanych. Prawie 80% badanych oczekuje od pracowników biblioteki porady (w każdym tego słowa znaczeniu) oraz pomocy w wyborze ksi±żki. Okazuje się, że uczniowie ceni± sobie sugestie dotycz±ce wyboru ksi±żek. Bardzo ważnym elementem jest także wyszukiwanie informacji - 72%. Myślę, że pocieszaj±cy jest fakt, iż coraz więcej młodych ludzi przychodzi do biblioteki nie tylko po ksi±żki, ale także po informacje. Zebrane tam materiały s± im bardzo często przydatne podczas przygotowywania się do lekcji, czy pisania referatów, a więc szeroko rozumianej nauki. Takiej pomocy od bibliotekarzy oczekuje 68% respondentów. Na uwagę zasługuje także inny rodzaj pomocy - pomoc w rozwi±zywaniu problemów osobistych. Ponad 50% uczniów prosi o tak± pomoc - czy j± otrzymuję? Może warto czasem zatrzymać się i spróbować pomóc takiemu młodemu człowiekowi, który często nie chce lub z innych powodów nie może porozmawiać o tym w domu lub z nauczycielem wychowawc±. Myślę, że to bardzo ważna wskazówka dla wszystkich bibliotekarzy, którzy chc± być "na topie". Wykorzystajmy fakt, że atmosfera biblioteki sprzyja takim rozmowom. Właśnie rozmowa, ale i samo wysłuchanie jest wymieniane przez ankietowanych jako oczekiwana pomoc - 61% wszystkich badanych.

8. Powody odwiedzania biblioteki szkolnej.

"Czy lubisz przebywać w bibliotece szkolnej? Jeśli tak, to podaj powody" było pierwszym z dwóch pytań otwartych. Uczniowie mieli jedynie puste miejsce na wpisanie własnych powodów. Ł±cznie badani wymienili 11 różnych.

Najważniejszym powodem jest cisza i spokój jakie tam panuj± - 23% ankietowanych, a także miła atmosfera - 21% , któr± na pewno stwarzaj± życzliwe - 7%, miłe i sympatyczne panie pracuj±ce w bibliotece - 18%. Takie warunki sprawiaj±, że dla 7% jest to miejsce gdzie można się zrelaksować, odpocz±ć i skupić. Mnogość i różnorodność bardzo ciekawych ksi±żek, a także możliwość uczenia się i odrabiania lekcji przyci±gaj± do wypożyczalni aż 17% respondentów. Liczba różnorakich woluminów pozwala na znalezienie odpowiedzi na każde nurtuj±ce pytanie - 4% oraz szybki i łatwy dostęp do ciekawych informacji - 16%, które później wykorzystywane s± prze uczniów Gimnazjum Nr 5 do nauki oraz pisania referatów - 7%. Około 10% badanych przychodzi do biblioteki, gdyż można tam poczytać nie tylko ksi±żki, ale także młodzieżowe czasopisma, a oni jak sami deklaruj±, czytać lubi±! 4% ankietowanych przychodzi, gdyż można wypożyczyć ksi±żki, które s± ciekawe gdyż doradzone przez doświadczonego bibliotekarza. ¦wiadczy to zdecydowanie o profesjonalizmie ioczytaniu bibliotekarek. Pozostałe powody to mile spędzony czas na rozmowie z paniami - 3%, obcowanie z ksi±żkami, zapach biblioteki, estetyka wystroju wnętrza, a także konkursy - 1%. Jedna osoba napisała również, że przychodzi do biblioteki, gdyż "po prostu uwielbia biblioteki".

Zdarzały się także ankiety, w których nie udzielono odpowiedzi - 9% oraz takie, gdzie padła odpowiedź "nie". Do biblioteki nie lubi przychodzić 17% uczniów. Główne powody to wygl±d, wystrój biblioteki, małe pomieszczenie oraz zbyt duża liczba interesantów, a stare ksi±żki według niektórych s± powodem niezbyt miłego zapachu.

9. Jak powinien wygl±dać bibliotekarz według opinii uczniów?

Ostatnie pytanie otwarte sprawiło gimnazjalistom najwięcej problemów. Chodziło o podanie cech lub elementów ubioru, które byłyby najbardziej poż±dane u nauczyciela bibliotekarza. Aż 39% była niezdecydowana. 7 osób nie napisało nic, 6 udzieliło odpowiedzi nieprecyzyjnej, a 26% spłyciła swoj± wypowiedź. Pytanie zawarte było w pięcioczęściowej tabelce, w której należało się ustosunkować do oczekiwanego ubioru, uczesania, makijażu, ozdób oraz obuwia pań bibliotekarek. Oto wyniki tego ciekawego doświadczenia.

Jeśli chodzi o ubiór mile widziana jest spódnica - 21%, dobrze jeśli byłaby to "miniówka", ewentualnie spodnie, a do tego oczywiście bluzka - 14%. Najważniejsze, aby strój był schludny i elegancki - 13%, ale zarazem skromny - 9%. Pozostałe wypowiedzi oceniaj±ce ubiór pokazały, że także dla uczniów ważne jest, aby był on czysty, zadbany, ładny, interesuj±cy, porz±dny i"normalny" - około 5%. Dla 8% badanych nie ma znaczenia jak wygl±da bibliotekarka, ważne, aby strój był wygodny, a zarazem modny i najlepiej w jasnych, ciepłych kolorach. Zarówno eleganckie marynarki i żakiety jak i dżinsy s± również dozwolone.

Ważn± informacj± s± plakietki - identyfikatory, które młodzież chciałaby widzieć u pracowników biblioteki.

W określeniu uczesania panowała duża niespójność. Najwięcej respondentów odpowiadała jednoznacznie - dowolne - 18%. Jedni bowiem woleli blondynki z długimi rozpuszczonymi włosami - 16%, drudzy brunetki z prostymi, krótkimi, a jeszcze inni zwi±zane w kitkę lub spięte w kok - 16%. Warto zwrócić uwagę, aby były fryzury zadbane, modnie ostrzyżone i praktyczne - ok. 2%. Dla 5% fryzura ma być normalna i nie odstraszaj±ca.

Makijaż dowolny - tak uważa 6%, ale zdecydowanie delikatny, skromny i nie rzucaj±cy się w oczy - 48%. Dobrze, aby był dopasowany do ubioru, jasny i w ciepłych kolorach. Normalny, naturalny i ładny napisało 4% ankietowanych. Dla takiej samej grupy równie dobrze mogło by go wcale nie być. Na uwagę zasługuj± zadbane paznokcie.

Jeśli chodzi o ozdoby to oczywiście wszelka biżuteria jest mile widziana, pod warunkiem, że jest delikatna i nietandetna - 7%. Powodzeniem ciesz± się zarówno łańcuszki - 25%, pierścionki - 16% oraz kolczyki - 22% i bransoletki - 11%, a także spinki do włosów i broszki - 3%. Dla pozostałych ankietowanych ozdoby mog± być, ale nie musz±.

Obuwie, to też trudny "orzech do zgryzienia". Dla 15% jest to obojętne, ważne aby było wygodne - 13%. Mile widziane s± eleganckie szpilki dopasowane do ubioru - 20% ale także sportowe buty na płaskim obcasie - 9%. Jeśli chodzi o rodzaj, to uczniowie nie mieli szczególnych życzeń, podkreślali natomiast ich czystość i jakość.

4. Podsumowanie badań i wnioski.

Niniejsza praca została napisana na bazie przeprowadzonej ankiety i jest prób± odpowiedzi na pytanie jaki powinien być współczesny bibliotekarz?

Ostatnio, oceny istniej±cego stanu rzeczy podjęli się bibliotekarze oraz studenci bibliotekoznawstwa w marcu 2003 roku. Wyniki tych badań omówiła pani Aneta Firlej - Buzon w Poradniku Bibliotekarza 2003 nr 9. ⁵ Ocena wypadła dość surowo. Daleka jestem od oceniania zawodu bibliotekarza, ale postanowiłam sprawdzić, jak oceniaj± pracę bibliotekarzy młodzi, niespełna piętnastoletni uczniowie Gimnazjum Nr 5 w Słupsku.

Model bibliotekarza to w opinii większości badanych, kobieta wykonuj±ca zajęcie monotonne, ale i ciekawe, i twórcze. Powinna odznaczać się przyjaznym nastawieniem do otoczenia oraz życzliwości±. Inteligencja i pomysłowość s± również mile widziane. Cierpliwość w "zagonionym" społeczeństwie, to chyba najważniejsza z cech jak± wymienili respondenci. Kontakty z czytelnikami powinny przebiegać w przyjaznej atmosferze, a z twarzy bibliotekarza nie powinien schodzić uśmiech. Odwiedzaj±cy bibliotekę oczekuje szacunku i miłej obsługi od pracownika tej instytucji. Dobrze przy tym, jeśli jest to osoba komunikatywna, profesjonalna, kompetentna i bystra. Jej szybkość w działaniu i chęć niesienia pomocy będ± dodatkowymi atutami. Nie pozostaje mi nic innego jak dodać do tego poż±dany, estetyczny wygl±d. Współczesna bibliotekarka nosi spódniczki (mile widziane "miniówy") oraz spodnie, a do tego koniecznie bluzkę. Zreszt± nieistotne jest tak naprawdę co nosi, ważne, aby było to schludne, eleganckie, modne i wygodne. Fryzura jest czytelnikom obojętna, natomiast makijaż zdecydowanie delikatny. Ozdoby jak najbardziej mog± uatrakcyjnić bibliotekarkę, ale nie ma szczególnych preferencji, natomiast obuwie to przede wszystkim szpilki, ale skórzane, czyste i wygodne.

Przedstawione wyżej wyniki badań zawodu bibliotekarza naprowadzaj± na pewne wnioski.

Młodzież Gimnazjum Nr 5 w Słupsku o pracy bibliotekarzy wypowiada się bardzo życzliwie, ciepło i z szacunkiem. Spostrzega ich kompetencję, profesjonalizm i szybkość działania. Dowodzi zdecydowanie, że zawód ten jest dziś inny, daleki od dotychczas powszechnie przyjętego, a sami bibliotekarze to już nie panie w podeszłym wieku, siedz±ce z robótkami ręcznymi i pij±ce kawę.

Mało tego, twierdz± jednoznacznie, że biblioteki s± potrzebne i nie mog± odejść "do lamusa". S± nieskończon± skarbnic± wiedzy i informacji i aby mogły spełniać swoje zadanie musi się zmienić jedynie warsztat pracy bibliotekarza.

W dobie wszechobecnej dominacji komputerów i internetu - czyli dostępu do tzw. e-booków (ksi±żek internetowych) na "półkach" wirtualnych bibliotek istnieje miejsce dla osoby bibliotekarza pracuj±cego w tradycyjnym pomieszczeniu z mnóstwem ksi±żkowych regałów. ¦rednio statystyczny czytelnik potrzebuje bowiem szerokiego kontaktu werbalnego i niewerbalnego z fizyczn± osob±.

Oczywiście bibliotekarz nie może stronić od nowości technicznych zwi±zanych z komputerem i internetem. Powinien po prostu traktować te media jak kolejne narzędzia pracy, dzięki którym ma szanse większego kontaktu ze "skomputeryzowan±" młodzież±.

Obecny użytkownik biblioteki to młody człowiek, który nie lubi czytać, nie lubi długich zadań, a informacje chce zdobywać szybko i łatwo. Aby ten młody czytelnik chciał przyjść do biblioteki musi się jeszcze dużo zmienić, ale wiele wskazuje na to, że proces ten już się rozpocz±ł i jest na dobrej drodze.

5. Bibliografia zał±cznikowa.

1. Wojciechowski Jacek: W imadle stereotypów "Bibliotekarz" 2004 nr 2 s.3-6.
2. Stasiak Monika, Bibliotekarz na miarę XXI wieku.
3. Kacprzak Bożena: Jaka bibliotekarka? "Poradnik Bibliotekarza" 2003 nr 12 s.17-18.
4. Maciejewska Alicja: Standardy jakości... wygl±d i charakter bibliotekarza "Biblioteka w szkole" 2003 nr 11 s. 27.
5. Firlej - Buzon Aneta: Jak wygl±da bibliotekarka? "Poradnik Bibliotekarza" 2003 nr 9 s. 3 - 6.
6. Bednarek - Michalska Bożena: Bibliotekarz dziś i jutro - jaki powinien być? "Bibliotekarz 1998 nr 12 s. 3 - 7.
7. Drzewiecki Marcin: Biblioteka we współczesnej szkole, Warszawa 1991
8. Kisilowska Małgorzata: Już nie wiem jak mam do Ciebie mówić, czyli komunikacja w bibliotece, Warszawa 2001
9. Bibliotekarz w świecie wartości, Wrocław 2003

Tab.1 Charakterystyka respondentów pod względem płci i wieku w %

Tab.2 Czy bibliotekarz to też nauczyciel w %

Tab.3 Cechy zawodu bibliotekarza w %

Tab. 4 Powody odwiedzania biblioteki w %

Tab. 5 Cechy osobowości oraz ich gradacja w %

Tab. 6 Poż±dane sposoby odnoszenia się bibliotekarzy do czytelników w%.

Tab. 7. Poż±dane cechy zawodowe nauczyciela bibliotekarza w %

Tab. 8 Oczekiwana pomoc ze strony nauczyciela bibliotekarza w %