Zastosowanie metody portfolio do aktywnej pracy uczniów

Powrót

Identyfikacja problemu

Jak wykorzystać potencjalne możliwości twórcze uczniów?

Jak spowodować, aby chętnie prowadzili dokumentację swojej pracy?

Jak zwiększyć wśród uczniów poczucie odpowiedzialności za własną pracę?

Wśród społeczności uczniowskiej istnieje ogólna niechęć do systematycznego prowadzenia zeszytów przedmiotowych. Nie odrabiają lekcji, brakuje zadań domowych, brak jest ciągłości w zapisie tematów i treści lekcji.

Często daje się zauważyć:

• niechęć do prowadzenia zeszytów przedmiotowych,
• brak zadań domowych w zeszytach,
• przepisywanie całej zawartości zeszytu z dnia na dzień (często przez osoby trzecie) w obliczu zagrożenia oceną niedostateczną,
• brak tematów i notatek z lekcji,
• w wypadku dysleksji, niedbałego pisma, brak motywacji do starannego prowadzenia zeszytu.

Wymiana doświadczeń z nauczycielami różnych przedmiotów, rozmowy z uczniami w bibliotece pozwoliły na zorientowanie się, że dla dużej liczby uczniów systematyczne i staranne prowadzenie zeszytów jest problemem. Lata obserwacji pozwalały stwierdzić, że zjawisko to wcale nie maleje, wręcz odwrotnie, narasta. Przybywa uczniów z problemami dysleksji, dysfunkcji, obserwujemy zjawisko analfabetyzmu wśród uczniów, duży odsetek nie potrafi czytać ze zrozumieniem, pisać. Nie mają wyrobionego charakteru pisma, nie ćwiczą pisania, nie posiadają umiejętności sprawnego notowania, trudność sprawia im pisanie ręczne.

Z drugiej strony technologie informacyjne coraz wyraÄ˝niej wkraczają w codzienne życie wypierając tradycyjne sposoby komunikowania. Pisanie ręczne staje się przeżytkiem, zostaje wypierane przez techniki komputerowe.

W arkuszu diagnozy wstępnej na 29 uczniów 21 ma dostęp na co dzień do komputera, a 13 podało, że posiada w domu komputer. 10 osób posługuje się Internetem wykorzystując pozyskane tą drogą wiadomości do nauki własnej. Mając te dane na uwadze należy je uwzględniać przy planowaniu i organizowaniu procesu dydaktycznego uczniów.

Geneza i dynamika zjawiska

Na początku roku szkolnego 2002/2003 dyrekcja szkoły powierzyła mi prowadzenie zajęć z przedmiotu: wyszukiwanie, selekcjonowanie i gromadzenie informacji w I klasie liceum profilowanego - zarządzanie informacją.

Planując pracę dydaktyczną z tego przedmiotu, postanowiłam wykorzystać do pracy z uczniami pomysł zastosowania metody portfolio.

U podstaw mojej decyzji leżał pogląd, że każdemu uczniowi należy dać szansę na ujawnienie potencjalnych możliwości nadania swojej pracy indywidualnego charakteru.

Przez całe lata pracy w bibliotece szkolnej miałam do czynienia z ogromną ilością różnych dokumentów, materiałów, które należało segregować, selekcjonować, gromadzić. Aby w natłoku informacji z różnych dziedzin nie przeoczyć rzeczy ważnych i potrzebnych stosowałam i stosuję do dzisiaj w swojej pracy metodę gromadzenia różnych dokumentów w formie teczek, skoroszytów. W ten sposób gromadzę materiały dotyczące zagadnień prawa, przepisy oświatowe, zestawy bibliograficzne na budzące największe zainteresowanie tematy.

W latach 1993-2001 nauczałam języka niemieckiego w klasach szkoły zasadniczej i technikum na podbudowie szkoły zasadniczej Zespołu Szkół Ogrodniczych w Szczecinie Zdrojach. Miałam również przez 3 lata wychowawstwo w klasie zasadniczej. Kilkakrotnie nauczałam języka polskiego, zastępując koleżanki przebywające na urlopach zdrowotnych. Wtedy po raz pierwszy zastosowałam w pracy wychowawczej i dydaktycznej metodę, jak się okazało po latach - portfolio; nie było wtedy jeszcze żadnych teorii, opracowań; intuicyjnie, po omacku szukałam dobrych rozwiązań dla pracy wychowawczej. Założyłam teczkę (segregator) wychowawcy klasowego; każdy uczeń posiadał "swoją koszulkę", wzbogaciłam tym samym swój warsztat pracy, ułatwiło mi to kontakty z rodzicami, pozwalało utrzymywać dokumentację w porządku (zwolnienia, usprawiedliwienia, korespondencję z rodzicami). Mój pomysł uzyskał aprobatę dyrekcji szkoły i od tej pory wychowawcy otrzymują teczkę z "koszulkami" dla każdego ucznia.

We wrześniu 2002 roku w Poznaniu uczestniczyłam w konferencji metodycznej poświęconej sprawom portfolio językowego. Zdobyte tam wiadomości i otrzymane materiały oraz zgromadzona literatura poszerzyły moją wiedzę na temat tej metody pracy.

Znaczenie problemu

Metoda portfolio według S. G. Paris`a i L. R Ayres`a skłania uczniów do refleksji, nauczyciele przejmują kontrolę nad procesem oceniania. Portfolio może być używane przez wszystkich uczniów na wszystkich poziomach nauczania, od najniższych klas do studiów, w różnych dziedzinach nauki i sztuki; można je wykorzystywać na różnych przedmiotach. Gromadzone świadectwa pracy pozwalają badać bieżącą pracę uczniów, ich postawy oraz zachowania i umiejętności związane z różnymi obszarami nauczania. Portfolio to gromadzenie przez uczniów w teczkach dokumentacji nad określonym problemem. Kształci umiejętność planowania, organizowania, selekcji materiałów, wykorzystywania informacji z różnych Ä˝ródeł, prezentacji na lekcji; rozwija osobiste zainteresowania uczniów

Prowadzenie portfolio ma znaczenie dla ucznia, jest narzędziem do samooceny, refleksji.

Prognoza

Jakie mogły być rezultaty moich działań?

Negatywna - zaniechanie oddziaływań:

• uczniowie nie zechcą stosować metody portfolio,
• nowatorstwo, nieumiejętność stosowania, niezrozumienie zniechęcą do metody,
• możliwość dowolnego dobierania materiałów sprawi, że uczniowie nie będą pracować systematycznie, licząc, że wszystko można uzupełnić pod koniec semestru/ roku,
• minimalny kontakt z rodzicami, brak zainteresowania nową metodą ze strony rodziców,
• brak motywacji do działania.

Pozytywna:

• przejęcie przez uczniów odpowiedzialności za własną naukę,
• odpowiedzialność za tworzenie swojego wizerunku,
• możliwość decydowania o tym, jakie materiały gromadzić,
• możliwość decydowania o stopniu ważności gromadzonych informacji,
• możliwość wykazania się różnorodnymi formami pracy,
• możliwość wyeksponowania swoich zdolności, zademonstrowania umiejętności, zainteresowań,
• wyzwolenie własnej aktywności twórczej,
• współpraca z rodzicami.

Propozycja rozwiązań

Zasadniczym cele zastosowania metody portfolio jest doprowadzić do tego aby uczeń:

wyrabiał nawyk organizowania i planowania swojego warsztatu pracy,

systematycznie gromadził efekty swojej pracy,

poważnie i odpowiedzialnie traktował swoje szkolne obowiązki.

Wdrażanie oddziaływań

Na początku roku, na lekcjach organizacyjnych zaproponowałam uczniom zastosowanie metody portfolio. Wyjaśniłam na czym polega ta forma pracy, w jaki sposób wyszukiwać i selekcjonować informacje, w jak je gromadzić w teczce zamiast tradycyjnych zeszytów, w jaki sposób tworzyć swój warsztat pracy, jak zachowywać higienę pracy umysłowej. Jednocześnie podałam uczniom temat, na który mają gromadzić materiały: "Moja mała ojczyzna - moja miejscowość, mój region". Mieli podany czas - 2 miesiące na gromadzenie wiadomości i różnych materiałów jakie mogą być gromadzone w teczkach, tj. wycinków prasowych, ksero wydawnictw zwartych, przeÄ˝roczy, rysunków, fotografii, taśm audio i wideo. Wyjaśniłam gdzie i w jaki sposób mają zbierać informacje. Teczki mogą być różne - zważywszy sytuację finansową wychowanków pozwoliłam na gromadzenie materiałów w teczkach wiązanych, dziurkowanych, segregatorach itp.

Ponieważ zaproponowana metoda była czymś nowym, interesującym, zaakceptowali ją.

Różnorodność zadawanych prac domowych - wykonanie grafu, exlibrisu, nadanie dowolnej formy utworu o swoim mieście (wiersz, legenda, baśń, opowiadanie), wykonanie obwoluty do aktualnie czytanej książki, opowiadanie "Jestem pilotem wycieczki w swoim mieście..." pozwalały na wykazanie się przez uczniów różnymi umiejętnościami i wiedzą; stworzenie równych szans, aby nie czuli się odtrąceni, poszkodowani.

Zasadniczym działaniem było zbieranie, kompletowanie, porządkowanie i gromadzenie materiałów. Uczniowie mogli konsultować się ze mną w razie wątpliwości czy wynikających problemów.

Etapem końcowym była prezentacja dokonań uczniów, każdy z nich przedstawiał efekty swojej pracy, zawartość swojej teczki; poddawany był ocenie przez współuczniów i przeze mnie.

Efekty oddziaływań

Na koniec zajęć uczniowie wypełnili ankietę ewaluacyjną, która zawierała pytania:

1. Czy metoda pracy porftfolio realizowana na przedmiocie: wyszukiwanie,
2. selekcjonowanie, gromadzenie informacji podoba mi się?
3. Czy zrealizowałam/em zamierzone cele?
4. Czy stosuję tę metodę na innych przedmiotach?
5. Czego nauczyłam/em się przygotowując materiały do teczki portfolio ?
6. Co mi utrudniało pracę?
7. Czy będę w przyszłości stosował metodę portfolio?

Wyniki ankiety wykazały, że na 24 osoby wypełniające ankietę 16 osób akceptuje tę metodę, podoba im się, 7 zdecydowanie nie popiera tej metody, 1 niezdecydowana. W przyszłości zrezygnowało ze stosowania jej 7 uczniów, reszta wyraziła chęć korzystania z niej na różnych przedmiotach. Na pytanie: czego się nauczyłem podczas stosowania portfolio, najczęściej padały odpowiedzi: skrupulatności, gromadzenia informacji, segregowania ich, chociaż padały też odpowiedzi, że nie nauczyłem się niczego.

Każdy uczeń czuł się jednakowo ważny i traktowany indywidualnie. W ten sposób dokumentował własne osiągnięcia, mógł dokonywać refleksji nad własną pracą; czuł się współodpowiedzialny za efekty nauczania; metoda portfolio daje poczucie swobody i wolności działania.

Stosowanie metody zostało przerwane ze względu na zmianę organizacji zajęć. Podzieliłam się wiadomościami i uwagami ze stosowania tej metody z innymi nauczycielami szkoły przeprowadzając szkolenie dla członków Rady Pedagogicznej.

Wzbudziła ona duże zainteresowanie w gronie nauczycieli różnych przedmiotów. Chętni do stosowania jej na swoich lekcjach byli przede wszystkim młodzi stażem nauczyciele, oceniając, że jest to metoda przydatna, wygodna, zaoszczędzająca dużo czasu.

Bibliografia:

1. Paris S. G., Ayres L. R.: Stawanie się refleksyjnym uczniem i nauczycielem. Warszawa 1997
2. Program Nowa Szkoła. Materiały szkoleniowe dla rad pedagogicznych. Ocenianie. J. Królikowski: Narzędzia do samooceny uczniów. Warszawa 1999
3. Materiały z konferencji metodycznej IV Ogólnopolskiego Zjazdu Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Języka Niemieckiego Poznań 2002
4. Taraszkiewicz M.: Jak uczyć lepiej? czyli refleksyjny praktyk w działaniu. Warszawa 1999

opracowanie: Ewa Hryć

Powrót