|
 Pierwsza wzmianka o Bo�ym Narodzeniu pochodzi z 354 roku, a zamieszcza j� rzymski kalendarz. R�ne
by�y w przesz�o�ci terminy obchod�w �wi�t Bo�ego Narodzenia. �wi�towano w styczniu, marcu, kwietniu,
a nawet w maju. Ostatecznie wybrano dat� 25 grudnia - dzie� przesilenia zimowego. Chrze�cijanie
ze s�o�cem uto�samiali Chrystusa, nazywaj�c go "S�o�cem Sprawiedliwo�ci". Tajemnica Bo�ego
Narodzenia polega na tym, �e druga Osoba Boska sta�a si� cz�owiekiem, aby w ciele ludzkim dokona�
zbawienia rodzaju ludzkiego za grzechy. Jako B�g jest wieczny, niesko�czony, wszechobecny i wszechmocny,
jako cz�owiek jest ograniczony czasem, przestrzeni� i moc�.
 Zwyczaj ubierania choinek narodzi� si� w�r�d lud�w germa�skich przesz�o 300 lat temu. W dniach
przesilania zimy i nocy zawieszano u sufitu ga��zki jemio�y, jod�y, �wierka, sosny jako symbol zwyci�stwa
�ycia nad �mierci�, dnia nad noc�, �wiat�a nad ciemno�ci�. Ko�ci� ch�tnie przej�� ten zwyczaj
jako zapowied�, znak i typ Jezusa Chrystusa. Na drzewku zawieszamy �wiat�a, bo tak cz�sto Jezus o sobie m�wi�,
�e jest �wiat�o�ci� �wiata.
Po adwentowym oczekiwaniu bezpo�rednim przygotowaniem do �wi�t Bo�ego Narodzenia jest Wigilia.
 W Polsce wieczerza wigilijna
rozpoczyna si� po zapadni�ciu zmroku, gdy na niebie pojawia si� pierwsza gwiazda.
Wtedy ca�a rodzina gromadzi si�
w jednym pokoju, przy stole nakrytym bia�ym obrusem. Pod nim roz�o�one jest siano. Kiedy ju� wszyscy
domownicy stan� wok� sto�u, najstarsza osoba w rodzinie rozpoczyna modlitw�, odczytuje fragment Pisma �w.
o narodzinach Jezusa, nast�pnie bierze z talerzyka bia�y op�atek, podchodzi do ka�dego, �amie si� nim i
sk�ada �yczenia. W tym dniu wspomina si� wszystkich, kt�rzy nie mog� by� z nami. To z my�l� o zmar�ych
i o ka�dym, kto nie ma gdzie sp�dzi� tego wieczoru, le�y na stole dodatkowe, puste nakrycie.
W czasie Wigilii najwa�niejszy jest op�atek i zawsze pierwszy. Dopiero gdy podzielimy si� op�atkiem, mo�emy
skosztowa� czerwonego barszczu z uszkami, czarnego maku, br�zowych orzech�w i srebrnych ryb. Przedtem nie
wypada �piewa� nawet kol�d.
Tradycja obchod�w �wi�t Bo�ego Narodzenia jest g��boko zakorzeniona nie tylko w narodzie polskim. Na ca�ym �wiecie katolicy �wi�tuj� narodzenie Jezusa, ale w ka�dym kraju panuj�
nieco odmienne zwyczaje. Do rozpowszechniania zwyczaju budowania ���bk�w i szopek najwi�cej przyczyni�
si� �w. Franciszek z Asy�u i jego bracia. To on, chc�c przypomnie� narodziny Pana Jezusa, nakaza� nanie��
do groty siana i przyprowadzi� wo�u i os�a. Zawo�a� braci i pobo�nych ludzi. Tam odczyta� im Ewangeli�
o narodzeniu Zbawiciela i wyg�osi� kazanie o wcieleniu S�owa.
 W Hiszpanii odpowiednikiem op�atka jest cha�wa. Przed Bo�ym Narodzeniem ka�da rodzina
hiszpa�ska zaopatruje si� w now� szopk�.
Wigilijna wieczerza rozpoczyna si� po pasterce. Nast�pnie wszyscy wychodz� na ulice o�wietlone tysi�cami
barwnych �ar�wek, �piewaj� kol�dy, ta�cz� i bawi� si� do rana.
G��wnym daniem jest pieczona ryba oraz "ciasto Trzech Kr�li", w kt�ry zapieka si� drobne upominki.
 Prezenty rozdawane s� 6 stycznia
w �wi�to Trzech Kr�li, na pami�tk� dar�w, kt�re Jezus otrzyma� od m�drc�w ze Wschodu.
 W Wielkiej Brytanii wigilijny posi�ek zaczyna si� w po�udnie w �cis�ym gronie rodzinnym. Obiad,
bo trudno tu m�wi� o wieczerzy, sk�ada si� z pieczonego indyka i " p�on�cego puddingu". Wieczorem w
Wigili� angielskie dzieci wywieszaj� swoje po�czochy za drzwi, by nazajutrz rano odnale�� je wype�nione
prezentami.
 Tu narodzi� si� zwyczaj poca�unk�w pod jemio�� wisz�c� u sufitu.
Taki poca�unek przynosi szcz�cie i spe�nienie �ycze�.
Londyn jest ojczyzn� pierwszych kartek z �yczeniami. W 1846 roku Jon Horsley z Anglii zaprojektowa�
pierwsz� kartk� �wi�teczn� z napisem "Weso�ych �wi�t Bo�ego Narodzenia i szcz�liwego Nowego
Roku".
 W Szwecji
�wi�ta Bo�ego Narodzenia rozpoczynaj� si� w pierwsz� niedziel� adwentu. Tradycyjna
szwedzka uczta sk�ada si� z iutfisk, czyli rozmoczonej suszonej ryby o do�� md�ym smaku. Potem podaje si�
galaretk� wieprzow�, g�owizn� i chleb,
a na deser pierniczki. Nie stawia si� wolnego nakrycia na stole, ale za to odwiedza si� samotnych.
Szwedzi nie �piewaj� kol�d, lecz ta�cz� wok� choinki.
 W
Niemczech "Bo�e Narodzenie" obejmuje trzy dni: 24 grudnia -"Wigili�", pierwszy dzie� �wi�t
Bo�ego Narodzenia, narodziny Jezusa Chrystusa (25.12.) i drugi dzie� �wi�t Bo�ego Narodzenia (26.12.). W
Wigili� w chrze�cija�skich rodzinach przed lub po uczestnictwie w Mszy �wi�tej zapala si� �wiece na
choince i wtedy rozpoczyna si� "gwiazdka" tzw. "Bescherung". �piewa si� lub s�ucha si� kol�d i
cz�onkowie rodziny obdarowuj� si� wzajemnie prezentami. Dzieciom opowiada si� legend� m�wi�c�, i�
prezenty przyni�s� �wi�ty Miko�aj lub Dzieci�tko Jezus. Wiele rodzin wynajmuje nawet Miko�aja, kt�rego
rol� odgrywaj� studenci przebrani w kostium. W pierwszym i drugim dniu �wi�t Bo�ego Narodzenia wielu
ludzi udaje si� do ko�cio�a na �wi�teczne msze. 25 i 26 grudnia s� dniami �wi�tecznymi wolnymi od
pracy.
 Greckie Bo�e Narodzenie
jest spokojnym, uroczystym okresem. Gor�cy okres rozpoczyna si� 6 grudnia w dniu �wi�tego Miko�aja, kiedy
to wszyscy wymieniaj� si� podarunkami i trwa a� do 6 stycznia - �wi�ta Trzech Kr�li. Na dzie� przed Bo�ym
Narodzeniem i Nowym Rokiem dzieci �piewaj� co� na wz�r kol�d, chodz�c od domu do domu. Te kol�dy maj�
b�ogos�awi� domostwa. Cz�sto kol�dy te s� �piewane przy akompaniamencie ma�ych metalowych tr�jk�cik�w
i ma�ych glinianych b�benk�w. Za �piew dzieci cz�sto nagradzane s� s�odyczami i suszonymi owocami. Na
prawie ka�dym stole mo�na znale�� Christopsomo (Chleb Chrystusa). Jest to okr�g�y bochenek ozdobiony na
szczycie krzy�em, wok� kt�rego ludzie stawiaj� symbole z ciasta przedstawiaj�ce wszystko to, co oznacza
d�ugotrwa�o��. Je�li biesiadnicy pochodz� z wyspy i s� rybakami na ich stole zobaczysz chleb z ryb�.
Choinki nie s� powszechnie u�ywane w Grecji, a prezenty s� wr�czane 1 stycznia.
Obecnie w wi�kszych miastach mo�na zobaczy� ulice przystrojone w lampki i dekoracje. Powoli zostaje te�
przejmowana zachodnia tradycja wys�ania kart z �yczeniami �wi�tecznymi do przyjaci� i rodziny.
 We Francji �wi�teczn� atmosfer� wyczuwa si� ju� na kilka tygodni przed Bo�ym Narodzeniem.
Wszystkich opanowuje gor�czka zakup�w. W�a�ciciele sklep�w prze�cigaj� si� w pomys�ach dekorowania
wystaw. Ulice miast przystrojone s� kolorowymi lampkami i gwiazdkami.
 �wi�ta Bo�ego Narodzenia pe�ni�
we Francji bardzo wa�n� rol�. S� to �wi�ta rodzinne. Francuzi wr�czaj� sobie r�cznie robione kartki
�wi�teczne oraz kupuj� prezenty. We Francji, w przeciwie�stwie do Polski, nie ma Wigilii.
Francuzi bior� udzia� we mszy, a 25 grudnia siadaj� do wsp�lnego obiadu. W ten dzie� je si� indyka
nadziewanego kasztanami i pije du�o szampana.
We Francji dzieci wierz�, �e to ma�y Jezus przynosi im prezenty, kt�re w wigilijn� noc wk�ada do
bucik�w ustawionych przy kominku.
BO�E NARODZENIE W CZECHACH I NA S�OWACJI
Okres Bo�ego Narodzenia jest w Republice Czeskiej okresem szczeg�lnym. �wi�ta s� tu czasem wzajemnych
spotka� rodzinnych oraz dniem wolnym, w kt�rym mo�na si� dobrze zabawi�. Ju� kilka tygodni przed Bo�ym
Narodzeniem, zar�wno w Czechach, jak i na S�owacji, wystawy sklepowe przyci�gaj� klient�w specjalnymi
promocjami i kolorowymi �wiecide�kami.
Prawdziwy okres �wi�teczny rozpoczyna si� jednak dopiero
24 grudnia. Ludzie wierz�cy przez ca�y ten dzie� zachowuj� post, nast�pnie sk�adaj� sobie �yczenia i
obdarowuj� si� prezentami. W prawie ka�dym domu stoi choinka, wok� kt�rej gromadz� si� domownicy
zasiadaj�cy do wsp�lnej kolacji, gdy na niebie uka�e si� pierwsza gwiazdka.
 Na stole nie mo�e na przyk�ad
zabrakn�� "v�no�ky" - tradycyjnego bia�ego ciasta przypominaj�cego wygl�dem i smakiem polsk� s�odk�
cha�k� z bakaliami. Pierwsz� spo�ywan� potraw� s�, podobnie jak w Polsce, op�atki. Nast�pnie na st�
w�druje zupa grzybowa oraz obowi�zkowo ryba, a najlepsz� oczywi�cie jest karp. Na S�owacji, a przede
wszystkim w okolicach Bratys�awy, w miejsce zupy grzybowej cz�sto podawany jest kapu�niak. Czesi i S�owacy
przywi�zuj� te� ogromn� wag� do suszonych owoc�w oraz jab�ek, kt�re s�u�� nie tylko do jedzenia,
ale tak�e do �wi�tecznych wr�b.
W okresie bo�onarodzeniowym nasi po�udniowi s�siedzi �piewaj� oczywi�cie r�wnie� kol�dy, a ludzie
nawiedzaj� ko�cio�y, kt�re w Czechach w ci�gu roku �wiec� pustkami.
 We W�oszech �wi�ta Bo�ego Narodzenia maj� tysi�cletni� tradycj�. W�osi wysy�aj� wiele kartek z �yczeniami
do rodziny i przyjaci�.
8 grudnia ubiera si� choink�
oraz budowane s� ��obki w ko�cio�ach.
24 grudnia obchodzona jest Wigilia - uroczysta kolacja, podczas kt�rej jedzone s� typowe w�oskie ciasta
- penettone i pandoro, a tak�e nugat, migda�y i orzechy laskowe.
W�osi bior� udzia� w Pasterce. W czasie Bo�ego Narodzenia rozdaj� prezenty.
Centralne ulice Rzymu zdobi� wielkie choinki.
 We wsp�czesnej Rosji bardziej uroczy�cie, ni� Bo�e Narodzenie, �wi�towana jest noc z 31
grudnia na 1 stycznia. To czas prezent�w, kt�re w Rosji przynosz� Dziadek Mr�z i jego wnuczka �nie�ynka.
Bo�e Narodzenie jest obchodzone po �wi�tach Nowego Roku, 7 stycznia. To �wi�to bardzo radosne,
wiele os�b udaje si� wtedy do cerkwi, wszyscy sk�adaj� sobie �yczenia. Rozpoczyna je uroczysta, rodzinna
kolacja, czyli Wigilia. Przygotowuje si� postne danie z ziaren pszenicy, miodu i kaszy zmieszanymi z
migda�owym lub makowym mlekiem. Do kaszy dodaje si� orzechy lub mak. Takim daniem rozpoczyna si� Wigilia.
Na rosyjskim stole wigilijnym obowi�zkowo powinno znale�� si� 12 da� - zgodnie z liczb� aposto��w
- m.in. bliny, ryba i mi�sa w galarecie, pieczyste i pierniki miodowe. Wieczerz� wigilijn� poprzedza �cis�y
post, kt�ry przestrzegany jest, a� do pojawienia si� pierwszej gwiazdki, symbolizuj�cej gwiazd�
Betlejemsk�.
Do tradycji �wi�t Bo�ego Narodzenia nale�y m.in. zapalanie �wiec w oknach i ognisk na ulicach, kt�re
maj� rozgrza� w zimow�, mro�n� noc narodzone Dzieci�tko. Dzieci z papierowymi gwiazdami i lampionami w r�kach
pukaj� do tych dom�w, w kt�rych zapalono �wiece, aby z�o�y� �yczenia domownikom, za�piewa� kol�dy,
a nawet odegra� ca�e przedstawienia. Gospodarze zapraszaj� ich do domu, do swojego sto�u lub nagradzaj�
�wi�tecznymi smako�ykami.
 Na W�grzech w czasie �wi�t
organizuje si� wielkie bale dla dzieci.
Najwa�niejszy z nich odbywa si� w stolicy kraju, Budapeszcie, w budynku Parlamentu. Uczestnicz� w nim
znani aktorzy i arty�ci. Pod obrus le��cy na stole wk�ada si� sianko. Wyci�gni�cie najd�u�szego �d�b�a
wr�y d�ugie �ycie. W czasie Wigilii i �wi�t Bo�ego Narodzenia W�grzy jedz� pieczonego indyka, zup�
rybn� oraz ros� z kury. Na stole nie mo�e zabrakn�� ciasta z makiem, bo mak zapewnia rodzinie mi�o��.
 W Austrii po pi�tej po po�udniu rozbrzmiewa w oknach ma�y dzwoneczek.
To znak, �e rozpoczyna si� �wi�teczna kolacja. Austria jest ojczyzn� jednej z najpi�kniejszych
kol�d na �wiecie "Stalle Nacht, heilige nacht" (Cicha noc, �wi�ta noc).
 W Danii na Wigili� podaje si� s�odki ry� z cynamonem i
pieczon� g� z jab�kami. Tradycyjnym daniem jest budy� z ry�em, w kt�rym gospodyni ukrywa migda�. Kto
go znajdzie, ten dostaje �wink� z marcepanu, kt�ra zapewnia szcz�cie przez ca�y rok.
 W
Meksyku ju� 15 grudnia wiesza si� pod sufitem piniat� - gliniane naczynie
wype�nione s�odyczami. Pod ni� gromadz� si� dzieci. Jedno z nich rozbija piniat� kijem, co rozpoczyna wy�cig
w zbieraniu s�odyczy. G��wnym daniem wigilijnym jest w�dzony dorsz z papryk� i oliw� oraz ma�ymi
grzankami. Podaje si� r�wnie� pieczonego indyka, owoce, s�odycze.
 �wi�ta Bo�ego Narodzenia w Stanach Zjednoczonych - cho� raczej w�a�ciwie nale�a�oby u�y�
zwrotu �wi�to - gdy� tradycyjna ameryka�ska rodzina nie obchodzi
Wigilii, a 26 grudnia jest
normalnym dniem pracy. Nie umniejsza to jednak roli, jak� Bo�e Narodzenie pe�ni w kulturze USA. Ka�da ameryka�ska rodzina pieczo�owicie i z
du�ym wyprzedzeniem przygotowuje si� na ich nadej�cie. Ulice i domy przystrajane s� tysi�cem migoc�cych �wiate�ek i
lampek.
 W ogr�dkach i witrynach sklepowych pojawiaj� si� �wi�teczne dekoracje. Wsz�dzie rozbrzmiewa d�wi�k kol�d,
a w powietrzu unosi si� zapach choinek. Jedn� z wa�niejszych tradycji zwi�zanych z Bo�ym Narodzeniem w
Stanach Zjednoczonych jest dawanie prezent�w - wzajemne obdarowywanie si�. W ka�dym domu pod choink� pi�trz�
si� prezenty, a ich otwarcie nast�puje w �wi�teczny poranek przed �niadaniem. Kulminacyjnym punktem Bo�ego
Narodzenia jest uroczysty obiad, na kt�rym nie mo�e zabrakn�� bli�szej i dalszej rodziny.
 |
POGODNYCH I RADOSNYCH
�WI�T BO�EGO NARODZENIA
�YCZ� AUTORKI
|
Opracowa�y: Katarzyna Szcze�niak i Iwona B�aszkowska
Wykorzystano:
- Korze� A.: Jeden B�g, r�norodno�� zwyczaj�w. Scenariusz spotkania op�atkowego
"Biblioteka w Szkole" 2005 nr 10, s.26-27
oraz strony:
wersja spakowana w formacie Microsoft Word (981 KB)
dzia�: Kr�tkie gazetki na d�ugie przerwy
|
