|
  
  
�wi�teczny st�  
�wi�teczny st� gospodynie przykrywa�y bia�ym obrusem, na �rodku stawia�y koszyk wype�niony kolorowymi kraszankami, kokoszk� z kurczakami lub figur� baranka .
Baranek to najbardziej znamienny symbol �wi�t wielkanocnych - w�r�d chrze�cijan uosabia zwyci�stwo Chrystusa, kt�ry jak ofiarny baranek odda� swoje �ycie za ludzi, by nast�pnie zmartwychwsta� i odnie�� zwyci�stwo nad grzechem, z�em i �mierci�.
  
W wielkanocnej tradycji przoduj� baranki cukrowe , czasem z czekolady lub zmarcepanu.
  
Koszyki wykonane by�y z prasowanej s�omy, specjalnie dobieranej odcieniami koloru zb�. Na zewn�trz koszyki ozdabiano ga��zkami wiecznie zielonego bukszpanu, bor�wki bruszwicy albo barwinka pospolitego. Tak powinien by� przystrojony koszyk ze �wi�conk�, kt�remu na stole przys�uguje szczeg�lne miejsce.
 
Gospodynie nie zapomina�y o wielkanocnym bukiecie. Od pokole� na jego kompozycj� sk�adaj� si� ulistnione ga��zki brzozy oraz kwitn�cej wierzby i leszczyny. Aby ozdobi� bukiet kobiety k�ad�y kwitn�ce ga��zki forsycji.
Tak ozdobiony st� nawet przy najskromniejszym posi�ku poprawi� nastr�j. Nie musia�o by� dostatnio, ale pi�knie. Warto pami�ta�, �e dob�r potraw w koszyku nigdy nie by� przypadkowy. Od wiek�w ka�dy Bo�y dar symbolizowa� co innego, uznanego przez ludow�, jak i chrze�cija�sk� tradycj�. Zestaw tych dar�w si� zmienia�, ograniczano ich ilo��, a� pozosta�o tylko sze��, by ostatecznie powi�kszy� do siedmiu. Ten zestaw, przyj�ty w okresie wczesnego romantyzmu, obowi�zuje do dzi�. Potraw w koszyku mo�e by� wi�cej, ale tych siedem powinno si� w nim znale�� przede wszystkim. Symbolizuj� bowiem tre�� chrze�cija�stwa.
  
Symbole �wi�teczne  
Kolorowe jajko
Malujemy je farbkami, flamastrami, barwimy na r�ne kolory, naklejamy wycinanki - zdobienie pisanek ma w Polsce bardzo d�ug� tradycj� i jest nieod��czn� cz�ci� przygotowa� do �wi�t wielkanocnych. Jajko pomalowane na czerwono mia�o odwraca� od cz�owieka z�e si�y.
 
Palma
Palma to pami�tka uroczystego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. Palmy mia�y chroni� przed chorobami i zapewni� dobre plony. Obecnie palmy robi si� z suszonych kwiat�w, mch�w, traw.
   
Wykorzystuje si� ga��zki wierzby, bukszpanu, bor�wek, kt�re s� znakiem pokoju, przynoszonego przez Chrystusa. W Polsce borowink�, bukszpan wk�ada si� do koszyczka zamiast ga��zki oliwnej.
�wi�cone 
�wi�cone, zwane te� �wi�conk�, ma swoje prapocz�tki w VIII wieku. Do Polski zwyczaj ten dotar� w XIV stuleciu. Najpierw do �wi�cenia noszono tylko baranka z chleba, p�niej dok�adano kolejno: ser, mas�o, ryby, olej, mi�so, ciasto, wino, jajka i inne pokarmy.  Rodzaj �wi�conych pokarm�w by� r�ny - w zale�no�ci od tradycji ludowych i chrze�cija�skiej symboliki produkt�w, zmieniaj�cej si� na przestrzeni wiek�w. Teraz w zasadzie nie ma znaczenia, jakie pokarmy w�o�ymy do koszyka. Wa�ne jest, �eby by�o w nim siedem podstawowych - chleb, jajko, ser, w�dlina, chrzan, ciasto i s�l.
Zwyczaj �wi�conki w Polsce najp�niej dotar� do mieszka�c�w Pomorza, a przynajmniej jego kaszubsko-kociewskiej cz�ci. Przywie�li go w 1920 roku przesiedle�cy ze �rodkowej Polski. Przed wielkanocnym �niadaniem st� kropi� tu, przy pomocy witek z po�wi�conej palmy, najstarszy m�czyzna w rodzinie . Potem, kiedy zwyczaj �wi�conki by� ju� celebrowany na tych terenach, senior rodu kropi� tylko te pokarmy, kt�re pojawi�y si� na stole, a nie zosta�y po�wi�cone w ko�ciele.
Chleb
W tradycji chrze�cija�skiej jest najwa�niejszym z symboli, poniewa� przedstawia cia�o Chrystusa. We wszystkich kulturach jest pokarmem niezb�dnym do �ycia. Chleb zawsze gwarantowa� pomy�lno�� i dobrobyt. Je�eli gospodarze piekli na Wielkanoc wiele odmian chleba, do koszyka wk�adali po kromce ka�dej z nich. W ca�o�ci �wi�cono specjalny chlebek - pasch�.
 Jajko 
Symbol odradzaj�cego si� �ycia i zwyci�stwa �ycia nad �mierci�. Wierzono, �e podzielenie si� jajkiem z bliskimi umacnia wi�zi rodzinne. Dotykanie zwierz�t po�wi�conym jajkiem chroni� je mia�o przed chorobami i z�ymi urokami.
   
   
W�dlina
Jej obecno�� w koszyku mia�a zapewnia� p�odno�� i zdrowie. By�a symbolem dostatku, bo nie ka�dy m�g� sobie na ni� pozwoli�. Od XIX wieku do koszyka wk�ada si� tradycyjn� polsk� kie�bas�.
    
Ser
Jest w sensie pozytywnym symbolem zale�no�ci mi�dzy cz�owiekiem a si�ami przyrody. Jako �e pochodzi od kr�w, owiec i k�z, ma zapewni� rozw�j stada zwierz�t domowych.
   
   
 
  
S�l
�yciodajny minera�. Uznawano j� za symbol oczyszczenia, za sedno istnienia i prawdy. Wierzono, �e posiada w�a�ciwo�ci odstraszania z�a. S�l chroni mi�so przed zepsuciem. Po�wi�cona, ma chroni� przed z�em i zepsuciem nasze dusze.
    
Chrzan
Obrazowa� ludzk� si�� i krzep� fizyczn�. Mia� r�wnie� wspomaga� skuteczno�� innych �wi�conych pokarm�w.
Ciasto 
Do �wi�conki ciasto zosta�o w��czone jako ostatnie. Symbolizowa�o umiej�tno�ci i doskona�o��. Najcz�ciej by�a to wielkanocna baba. Nale�a�o pami�ta�, �e nie mo�e by� to produkt kupiony, ale w�asnor�cznie upieczony. Osoba, kt�ra wk�ada�a ciasto do pieca, przez ca�y czas pieczenia nie mog�a usi���, bo ciasto mog�oby opa�� i wyszed�by zakalec.
 
Zaj�czek wielkanocny
Zwyczaj, pochodzenia niemieckiego, obdarzania dzieci w �wi�ta Wielkanocy s�odyczami i innymi upominkami. Pocz�tkowo wyst�powa� na �l�sku i Pomorzu. Koszyczki z niespodziankami od zaj�czka i z kolorowymi jajami wielkanocnymi, �akociami, a p�niej tak�e prezentami rzeczowymi, chowano w ogrodzie lub w r�nych skrytkach domowych, a dzieci szuka�y ich od wczesnego ranka w Niedziel� Wielkanocn�. Z czasem zwyczaj dawania dzieciom r�nych prezent�w na Wielkanoc przyj�� si� w innych regionach Polski.
  
   
W Wielk� Sobot� przez ca�y dzie� trwa adoracja Chrystusa z�o�onego do grobu. Przygotowuje si� tego dnia �wi�conk�, czyli ma�e porcje pokarm�w, kt�re znajd� si� p�niej na �wi�tecznym stole. �wi�conk�, w�o�on� do koszyczka ozdobionego zielonymi listkami i bia�ymi serwetkami, zanosi si� do ko�cio�a, aby ksi�dz pob�ogos�awi�.
Niedziela Wielkanocna
Jest radosnym, d�ugo oczekiwanym dniem, kt�ry sp�dza si� w rodzinnym gronie. Dzie� ten rozpoczyna porann� Msz� �wi�t� zwan� Rezurekcj�, kt�r� poprzedza uroczysta procesja z Naj�wi�tszym Sakramentem wok� ko�cio�a. Po porannej Mszy spo�ywa si� �wi�teczne �niadanie, w trakcie kt�rego cz�onkowie rodziny sk�adaj� sobie �yczenia, dziel�c si� �wi�conym jajkiem. W�r�d smako�yk�w na �wi�tecznym stole nie mo�e zabrakn�� wielkanocnych barank�w i zaj�czk�w wykonanych z cukru, mas�a lub upieczonych z ciasta oraz wielkanocnych bab i mazurk�w.
  
   
Lany poniedzia�ek
Woda �ycia wyp�yn�a z boku Chrystusa w Wielki Pi�tek, cho� dopiero Wielkanoc ujawnia w pe�ni jej moc oczyszczania i wspomagania odradzaj�cego si� �ycia. Jak �artobliwie okre�lano lany poniedzia�ek, nikomu nie m�g� uj�� na sucho. W�r�d pisk�w, krzyk�w, szamotaniny i �miechu najch�tniej urz�dzano dyngus �adnym i lubianym pannom. Ta z dziewcz�t, kt�rej nie oblano wiadrem wody albo nie wrzucono do rzeki, stawu czy chocia�by koryta do pojenia byd�a, czu�a si� obra�ona.
 
  
�wi�teczne �yczenia
Na Wielkanoc, od kr�liczka,
niech Ci wpadn� do koszyczka
lukrowany mazurek i kolorowy sznurek.
  
  
Na stole �wi�cone, a obok baranek,
Koszyczek pe�ny barwnych pisanek
I tak znamienne w polskim krajobrazie
W bukiecie srebrzyste, wiosenne bazie.
Zielony barwinek, fio�ki i �onkile
- Barwami stroj� uroczyste chwile.
W dom polski wiosna wchodzi na spotkanie,
Gdy wielkanocne na stole �niadanie.
 
 
Mile sp�dzonych �wi�t Wielkanocnych,
smacznego jajka i weso�ej zabawy w lany poniedzia�ek!
 .        
   
Kiedy Wielka Noc nastanie,
�ycz� Wam na Zmartwychwstanie,
du�o szcz�cia i rado�ci,
kt�re niechaj zawsze go�ci w dobrym sercu,
w jasnej duszy i niechaj wszystkie �ale zag�uszy.
Alleluja dzi� �piewamy
Bogu cze�� i chwa�� dajmy
Bo zmartwychwsta� nasz Zbawiciel,
Tego �wiata Odkupiciel.
Zdrowia, rado�ci i powodzenia
To s� najszczersze moje �yczenia.
Weso�ego kr�lika, co po stole bryka,
spokoju �wi�tego i czasu wolnego,
�ycia zabawnego w jaja bogatego
i w og�le wszystkiego najlepszego!!!
Opracowa�a: Jolanta Witaszczyk
Publiczne Samorz�dowe Przedszkole ze Stawu Kaliskiego
Przypisy:
Ciupa E., Zawadzka A. "Wielkanocny czas". Wychowanie w Przedszkolu 2005 nr 3 s. 43-45
Milewska M. "Polska tradycja - Wielkanoc". Sprawy Nauki - Biuletyn Ministerstwa i Nauki 2005 nr 3
Ogrodowska B. "Zwyczaje, obrz�dy i tradycje w Polsce". Warszawa, Verbinum 2001
www.wielkanoc.opoka.org.pl
www.interia.pl-wielkanoc
www.aster.pl/�yczenia/wielkanoc.htm
wersja spakowana w formacie Microsoft Word (715 KB)
dzia�: Kr�tkie gazetki na d�ugie przerwy
|
