Ba�nie, legendy i mity to opowie�ci, kt�re powsta�y przed wiekami. By�y przekazywane z ust do ust, zanim ludzie wynale�li pismo. Gaw�dziarze snuli opowie�ci o czarach, kt�re zaw�adn�y wyobra�ni� kolejnych pokole�. W opowie�ciach tych bardzo cz�sto pojawia�y si� wr�ki i czarownice.

Z historii czarownic

Z dawien dawna uznawano czarownice za po�redniczki diab�a. W �redniowiecznej Europie g�o�ne by�y procesy czarownic, Za takie uznawano kobiety pozostaj�ce, wed�ug opinii otoczenia, w kontakcie z si�ami nadprzyrodzonymi. Przypisywano im zdolno�� odgadywania przysz�o�ci i wp�ywania na ni� dzi�ki zabiegom magicznym. By�y to zazwyczaj niewinne kobiety, kt�rych odmienno�� wygl�du, obyczaj�w i zachowania, a czasem niech�� i osobiste porachunki mo�nych stawa�y si� przyczyn� skazywania ich na spalenie na stosie.

Czary - mary, hokus - pokus

Podobno s�owo "wied�ma" pochodzi od s��w: wiedzie�, wiedza. Czyli to kobieta posiadaj�ca wiedz�, i to wiedz� tajemn�. Zg��bia j� w mrocznym wn�trzu chaty, z dala od ludzkich siedzib.
Wed�ug wierze� �redniowiecznych, w pewne okre�lone dni, odbywa�y si� nocne zloty czarownic, tak zwane sabaty, na �ysych szczytach g�r, dok�d przybywa�y one na narady i zabaw�, lec�c na miot�ach. Spotyka�y si� tam ustalaj�c plan szk�d i utrapie�, jakie przynios� ludziom w najbli�szym czasie. W polskich opowiadaniach ludowych sabaty czarownic odbywa�y si� na �ysej G�rze, w G�rach �wi�tokrzyskich, w noc �wi�toja�sk�, to znaczy z 23 na 24 czerwca.

Czy boimy siďż˝ czarownic?   Postacie czarownic wystďż˝pujďż˝ w wielu sďż˝awnych opowieďż˝ciach ludowych w caďż˝ej Europie. Straszono nimi dzieci, wymuszajďż˝c posďż˝uszeďż˝stwo. Pozostaďż˝y ďż˝wiadectwem prymitywnych wierzeďż˝, dawnych obyczajďż˝w, nale�� do historii kultury; dziďż˝ juďż˝ nie straszďż˝, a przedstawiane jako szpetne kobiety na miotle - nawet bawiďż˝ i ďż˝mieszďż˝.

Czym zajmuje si� ba�niowa czarownica?

Czarownica rzuca uroki i czary, kt�re wymy�la noc� w swoim domu. Musi doskonale zna� si� na zio�ach, lata� na miotle i zna� na pami�� wszystkie zakl�cia. Sporz�dza diabelskie napoje i trucizny. Czyta przysz�o�� z kryszta�owej kuli i fus�w.

Do grona znanych czarownic zaliczamy podst�pn� i pr�n� macoch� kr�lewny �nie�ki. Jest ni� kr�lowa, kt�ra chce pozosta� najpi�kniejsz� kobiet� w kr�lestwie. Pewnego dnia magiczne lusterko oznajmia macosze, �e pi�kniejsza od niej jest �nie�ka. Kr�lowa postanawia j� u�mierci�, podaj�c zatrute jab�ko. �nie�ka zapada w d�ugi sen, a czuwaj� nad ni� krasnoludki. Kiedy zjawia si� kr�lewicz i ca�uje kr�lewn�, z�y czar pryska.

Najbardziej s�awna wied�ma to Baba Jaga, zwana te� Bab� J�dz�. Jest postaci� ze starych ludowych bajek. Pierwsi posta� Baby Jagi opisali bracia Jacob i Wilhelm Grimm w ba�ni "Ja� i Ma�gosia". Baba Jaga z tej ba�ni lubi zje�� t�u�ciutkie dziecko. Kiedy Ja� i Ma�gosia trafiaj� do jej chatki, wied�ma zamyka Jasia w kom�rce, �eby go utuczy�. Ale dzi�ki sprytowi Ma�gosi czarownica sama trafia do pieca.

Jak rozpoznaďż˝ czarownicďż˝?

Czarownica, czyli wied�ma, przera�a samym swym wygl�dem.

Cechy czarownicy: zniszczony spiczasty kapelusz nos jak haczyk wysuni�ty podbr�dek zmierzwione w�osy czarne, podarte i pocerowane �achmany brodawki na nosie i twarzy r�kawiczki bez palc�w paznokcie d�ugie jak szpony

Ka�da profesjonalna wied�ma winna posiada� czarnego kota, kryszta�ow� kul�, kocio� do przygotowania mikstur oraz lataj�c� miot��.

Wolimy czarodziejki!

Czarodziejka to wr�ka, kt�ra spe�nia dobre czary. Gotuje w kot�ach malinowe napoje, kt�re lecz� choroby, a nawet zmartwienia. Czarodziejki lubi� dzieci, ch�tnie pomagaj� biednym ludziom w ich k�opotach.
Tak� by�a matka chrzestna Kopciuszka, kt�ra wyczarowa�a jej pi�kn� sukni� balow� i zmieni�a r�d�k� myszy w rumaki, a dyni� w karoc�.

Wr�ki wygl�daj� zupe�nie inaczej ni� czarownice:

r�d�ka czarodziejska z ga��zi g�ogu, cisu lub wierzby

 

 

Wr�ki bywaj� jednak r�ne...

 

 

Jest chatka w lesie ukryta W mchy i paprocie spowita Noc� przy pe�ni ksi�yca �pi tam pewna czarownica Jej miot�a z witek brzozowych Sama wyrusza na �owy Jej kot czarny Niby smo�a Sam warzy w kocio�ku zio�a Tak �e pod zielonym dachem Snuj� si� dziwne zapachy Ona nie czuje nie s�yszy Bo sen w niebie j� ko�ysze Bo p�ynie przez niebo chatk� Jak zaczarowanym statkiem Zofia Beszczy�ska - Ko�ysanka czarownicy

 

Jak wie�� niesie, w miejscowo�ci Ma�a N�dza Stoi wielki hipermarket Stara J�dza. Od produkt�w uginaj� si� rega�y, Bo towar�w asortyment jest wspania�y. Lecz cho� mo�na tam naprawd� wszystko dosta�, To zakupy w Starej J�dzy rzecz nieprosta. Kto chce w mig to poj�� w spos�b oczywisty, Niech spr�buje znale�� wszystko z naszej listy: Cztery �aby, pi�� paj�k�w, kurze pierze, Par� klips�w z u�miechni�tym nietoperzem, Jeden szkielet, dwa d�uga�ne gnaty luzem, Mask� kota z fioletowym wielkim guzem, Czaszk� ptaszka, ma�� miot�� odrzutow�, Dwie pokrzywy (gotowan� i surow�), Cztery jab�ka z wielgachnymi robalami I buciki z czerwonymi kokardkami, [...] Garniec b�ota, s��j paj�czyn, po�e� sad�a, Krzywe lustro, gadaj�ce dwa zwierciad�a, Sze�� truj�cych i �mierdz�cych muchomor�w Oraz innych strasznych grzybk�w osiem wor�w. Ma�gorzata Strza�kowska - Hipermarket Stara J�dza [fragm.]

 

 

Dom na krzywej �apce, Skrzypi krzywa furtka. Przed domkiem na �awce Baba Jaga smutna. Nikt nie lubi Baby Jagi ani krztyny, Nikt do Baby nie przychodzi w odwiedziny, Nikt "dzie� dobry" jej nie powie, gdy j� spotka, Nikt si� zatrzyma u jej p�otka.. Baba Jaga martwi si� i smuci: - Ja ju� nie chc� z wszystkimi si� k��ci�! Czy s� mo�e takie czary albo zio�a, �ebym mi�a si� zrobi�a i weso�a? Joanna Papuzi�ska "Smutna Baba Jaga" [fragm.]

 

 

A jakie ksi��ki przenios� Ci� w tajemniczy, zaczarowany �wiat magii,
w kt�rym przez chwil� i Ty poczujesz si� wr�k� lub czarownic�
(wed�ug uznania)?

 

Wiera Badalska "Jak oswoiďż˝ czarownicďż˝"
Shirley Barber "Z�ota wr�ka"; "Wr�ka i Gwiezdny Z�bek"
Czarodziejski �wiat wr�ek (Zaczarowany Las)
Roald Dahl "Czarownice"
Natalia Ga�czy�ska "O wr�kach i czarodziejach"
Ksi�ga wr�ek i czarownic
Clive Staples Lewis "Lew, czarownica i stara szafa" (Opowie�ci z Narnii)
Joanna Papuzi�ska "Nasza mama czarodziejka"
Otfried Preussler "Malutka czarownica"
Dorota Terakowska "Dzieďż˝ i noc czarownicy"
Valerie Thomas "Wied�ma Winifreda"

 

 

Bibliografia: Daxelmuller Christoph "Magia, wied�my i czarnoksi�nicy". Wroc�aw, Atlas 2004 Hill Douglas "Wied�my i czarownicy: poznaj �wiat magii, dzieje, tajemnice i wierzenia ludzi uprawiaj�cych magi�". Warszawa, Arkady 1998 Ksi�ga ba�ni i mit�w. Lublin, Wydawnictwo Pawe� Skokowski 2001 Ksi�ga wr�ek i czarownic. Lublin, Wydawnictwo Pawe� Skokowski 1998 Martin Jerzy W. "O czarach - marach". �wierszczyk 2004 nr 22 s. 5-6 Tylicka Barbara "Bohaterowie naszych ksi��ek: przewodnik po literaturze dla dzieci i m�odzie�y". ��d�, Literatura 1999

 

wersja spakowana w formacie Microsoft Word (2121 KB) dzia�: Kr�tkie gazetki na d�ugie przerwy