Biblioteka w szkole Biblioteka w szkole
Szukaj: 
Aktualny numer 10/13
Na skróty
Aktualny numer
Prenumerata i zakup numerów archiwalnych
Archiwum
Zawartość wszystkich numerów "BwS"
w programie MOL
Wyszukiwarka
Informacje dla autorów
Sklep internetowy
Bibliografia materiałów repertuarowych dla szkół
Bank przydatnych
materiałów
Partnerzy
Galeria bibliotekarzy
KONTAKT
"Biblioteka w Szkole"
00-950 Warszawa
skr. pocztowa 109
email:
[email protected]
tel./fax 0-22 832 36 12
tel. 832 36 11
By�a sobie raz Astrid Lindgren

BY£A  SOBIE  RAZ  ASTRID  LINDGREN

 

 

�r�d�em tw�rczej inspiracji Astrid Lindgren jest wy��cznie dzieci�stwo. W nim porusza si� lekko i swobodnie, przeskakuje p�oty, wchodzi na drzewa, podchwytuje fantazje, nadaje kszta�t marzeniom. Przed tym, kto wkracza z ni� w pejza� dzieci�stwa, drzwi stoj� szeroko otwarte, nie ma nic do ukrycia. Biografi� Astrid Lindgren mo�na by zako�czy� w momencie, gdy sko�czy�o si� jej dzieci�stwo.

Alla barn

Astrid Lindgren cz�sto de�klarowa�a, �e nigdy nie interesowa�o j� pisanie dla doros�ych: "Chc� pisa� dla takiego kr�gu czytelnik�w, kt�rzy potrafi� wyobrazi� sobie cuda. Tylko dzieci potrafi�, czytaj�c, zobaczy� przed oczami cud".

 

Urodzi�a si� 14 listopada 1907 roku, w czerwonym starym domu otoczonym jab�oniami, jako drugie dziecko zamo�nego rolnika Samuela Augusta Ericssona i jego �ony Hanny z domu Jonsson. Gospodarstwo nazywa�o si� - i nadal nazywa - N�s i le�y w pobli�u Vimmerby, ma�ego miasteczka w Smalandii (Szwecja).

W rodzinie Ericsson�w by�o czworo rodze�stwa: Gunnar, Astrid, Stina i Ingegerd. I wszyscy w doros�ym �yciu parali si� pisaniem. Gunnar by� dowcipnym autorem politycznych satyr, Stina zosta�a t�umaczk�, najm�odsza - Ingegerd - dziennikark�.

Ojciec, Samuel August, zwyk� mawia�: "Dziwne dzieci mi si� urodzi�y. Wszyscy zajmuj� si� s�owami. Jak to si� mog�o tak skupi� w jednej rodzinie?"

Rodzice Astrid bardzo ci�ko pracowali. Cz�sto musia�y im pomaga� dzieci. Ale wszyscy, i doro�li, i dzieci, zawsze znajdowali czas na zabaw�. I to by�a rado�� ich �ycia.

Pisarka, wspominaj�c swoje dzieci�ce lata, podkre�la�a: "My�l�, �e tym, co czyni�o nasze dzieci�stwo tak szcz�liwym - by�y dwie rzeczy: wolno�� i poczucie bezpiecze�stwa".

 

Rodzina Ericsson�w w 1918 r. Od lewej Samuel August, Ingegerd,

Astrid, Stina, Gunnar i Hanna

 

W 1914 r. Astrid rozpoczyna nauk� w szkole w Vimmerby. Zapisy do pierwszej klasy odby�y si� 7 sierpnia i dokonywa� ich pastor. Wykrzykiwa� g�o�no nazwisko pierwszaka, kt�ry musia� odpowiedzie� "obecny" i ustawi� si� w szeregu przy katedrze. Wszystko to budzi�o strach i wiele dzieci p�aka�o. Tak�e Astrid wybuchn�a niepohamowanym p�aczem. Ale szybko przesta�a p�aka�. Do��czy�a do szeregu i zacz�a poszturchiwa� dziewczynk� stoj�c� obok. To by�a M�rta, jej pierwsza kole�anka z jednej �awki.

 

Astrid w wieku 11 lat

Nauka nie sprawia�a Astrid problem�w; nie nale�a�a te� do kujon�w. W wieku pi�tnastu lat (ju� w gimnazjum) tworzy�a z kilkoma dziewcz�tami w klasie zgran� paczk� niezmordowanych dowcipni�, kt�ra wszystkim nie�le dawa�a si� we znaki. Stroi�y sobie �arty z nauczycieli, budz�c �yczliw� aprobat� klasy. Droczy�y si� te� z mieszka�cami miasteczka: urz�dza�y koci� muzyk�, k�ad�y na ulicy paczuszk� na sznurku, za kt�ry poci�ga�y, gdy kto� z doros�ych pochyli� si�, by j� podnie��.

 

 

 

Astrid jako nastolatka rozwin�a pewn� niezale�no��, przede wszystkim nie zamierza�a siedzie� wieczorami w domu, jak przyk�adna c�rka ch�opskiej rodziny. Lubi�a ta�czy� - zar�wno ta�ce ludowe,

jak i jazz. By�a pierwsz� w miasteczku, kt�ra kr�tko ostrzyg�a w�osy, co w tamtym czasie stanowi�o niema�� sensacj�. Mia�a wtedy siedemna�cie lat.

 

 

 

W 1924 r. zacz�a prac� w "Gazecie Wimmerby". Czyta�a korekty, pisywa�a kr�tkie notki i reporta�e, przewa�nie o wydarzeniach lokalnych.

 

W 1926 r. wyje�d�a do Sztokholmu i idzie na kursy stenografii i maszynopisania. Po roku zacz�a pracowa� jako sekretarka. W 1928 r. dosta�a dorywcz� prac� w Kr�lewskim Klubie Automobilist�w. Szefem by� Sture Lindgren - jej przysz�y m��. Wiosn� 1931 r. Astrid Ericsson zosta�a pani� Lindgren.

 

Astrid mia�a dwoje dzieci - syna Larsa i c�reczk� Karin. To w�a�nie Karin zawdzi�czamy posta� Pippi Po�czoszanki.

Astrid z dzie�mi

 

Ot� pewnego zimowego dnia w 1941 r., chora na zapalenie p�uc, siedmioletnia Karin poprosi�a mam�: "Opowiedz mi o Pippi Po�czoszance!".

Wymy�li�a imi� w�a�nie w tej se�kundzie. I Astrid, siedz�c na brzegu ��ka, zacz�a opowiada� niedorzeczne historie, jedna po drugiej.

"Imi� by� tak wariackie, �e musia�am dopasowa� do niego r�wnie wariack� ba��" - wyzna�a Astrid Lindgren.

 

Karin, a potem tak�e jej kole�anki i ko�ledzy, od pocz�tku zapa�ali niezwyk�ym uczuciem do Pippi. Astrid musia�a wi�c opowiada� ci�gle od nowa. I tak trwa�o to kilka lat. W maju 1944 r. przypada�y dziesi�te urodziny Karin i w prezencie urodzinowym otrzyma�a od matki maszynopis jej opowie�ci o Pippi.

 

W tym czasie napisa�a powie�� pt. "Zwierzenia Britt-Mari" i wys�a�a j� konkurs na ksi��k� dla dziewcz�t. O trzyma�a drug� nagrod�. T� ksi��k� uznaje si� za debiut Astrid Lindgren. By�a jesie� 1944 roku .

W 1945 r. wydawnictwo Rab?n & Sj�rgen rozpisa�o konkurs na ksi��k� dla dzieci w wieku 6-10 lat. I Astrid Lindgren zg�osi�a przerobion� wersj� "Pippi" (ju� odrzucon� przez inne wydawnictwo, kt�re uzna�o, �e ksi��ka jest bardzo niewychowawcza!) oraz pierwsz� opowie�� o dzieciach z Bullerbyn. W sierpniu nast�pi�o og�oszenie wynik�w. "Pippi Po�czoszanka" wygra�a. "Dzieci z Bullerbyn" nie otrzyma�y nagrody, ale wydawnictwo przyj�o je do wydania. Wkr�tce powstaj� nast�pne tomy z przygodami Pippi oraz inne ksi��ki. Astrid Lindgren bardzo szybko przestaje by� osob� anonimow�.

 

 

Jesieni� 1946 r. Lindgren otrzyma�a propozycj� pracy na p� etatu w wydawnictwie. W ten spos�b rozpocz�a dzia�alno�� jako redaktor ksi��ek dla dzieci. Pracowa�a na tym stanowisku 25 lat.

 

Bardzo trudno jest zmierzy� wielko�� powodzenia ksi��ek Astrid Lindgren na �wiecie. Wielu dziennikarzy pr�bowa�o obliczy� obj�to�� jej ��cznych nak�ad�w w r�nych krajach: obrazowo pisano, �e z jej ksi��ek mo�na ustawi� 175 wie� Eiffla, jedna na drugiej.

 

Ksi��ki Astrid Lindgren s� przet�umaczone na ponad osiemdziesi�t j�zyk�w, od afryka�skich i indoeuropejskich do przer�nych wschod�nich, takich jak: azerbejd�a�ski, kirgiski, uzbecki i wiele, wiele innych. W roku 1977 liczba wyda� obcoj�zycznych przekroczy�a trzy tysi�ce o ��cznym nak�adzie blisko osiemdziesi�ciu milion�w egzemplarzy.

 

 

 

 

Ciekawostk� jest fakt, �e w by�ym Zwi�zku Radzieckim sta�a si� niemal "narodowym pisarzem". W 1966 r. Rosyjska Akademia Nauk zwraca si� z pro�b� do pisarki o zgod� na nazwanie nowo odkrytego asteroidu nr 3204 jej imieniem. Odpowied� Astrid brzmi: "Od tej chwili mo�ecie mnie nazywa� Asteroid Lindgren".

 

 

Zdarza�o si�, �e sytuacja na �wiecie (wojna w Bo�ni w latach dziewi��dziesi�tych) przyprawia�a Astrid o bezsenno�� i bezbrze�ny smutek. W takim okresie powsta� wiersz zatytu�owany "Gdybym by�a Bogiem".

 

 

Gdybym by�a Bogiem

p�aka�abym

nad lud�mi

kt�rych stworzy�am

na swoje podobie�stwo.

Jak�ebym p�aka�a

nad ich z�em

i pod�o�ci�

i okrucie�stwem

i g�upot�

i ich nieszcz�sn� dobroci�

i bezradn� rozpacz�

i smutkiem.

 

 

Ksi��ki Lindgren od lat ciesz� si� powo�dzeniem. W 1958 r. za ksi��k� "Rasmus i w��cz�ga" autorka otrzyma�a Medal im. H. Ch. Andersena, a w 1979 r. - Nagrod� Literack� im. J. Korczaka za ksi��k� "Bracia Lwie Serce". Rok wcze�niej na wniosek pol�skich dzieci zosta�a odznaczona Orderem U�miechu.

W 1989 r. Uniwersytet Warszawski uhonorowa� pisark� doktoratem honoris causa. Astrid Lindgren przyjecha�a na t� uroczysto�� do Polski.

 

Bullerbyn

 

"Czy kiedy pani pisze, inspiruj� pani� w�asne dzieci czy wnuki?" - to cz�ste pytanie, na kt�re odpowiada�a: "Nie istnieje �adne inne dziecko, kt�re mo�e mnie zainspi�rowa�, poza tym dzieckiem, kt�rym sama niegdy� by�am. Do pisania ksi��ek dla dzieci wcale nie jest konieczne posiadanie w�asnych dzieci. Trzeba tylko samemu kiedy� by� dzieckiem. I mniej wi�cej pami�ta�, jak to by�o."

 

 

Astrid Lindgren zmar�a w Sztokholmie 28 stycznia 2002 r., w wieku 94 lat.

 

350 km od Sztokholmu, w samym sercu Smalandii, le�y urokliwe miasteczko Vimmerby, gdzie pisarka urodzi�a si� i mieszka�a jako dziecko. Tam w�a�nie powsta� park wypoczynku nazwany "�wiat Astrid Lindgren". Na kilkuset metrach kwadratowych zbudowano miniaturowe miasteczko Vimmerby z cza�s�w, kiedy Astrid Lindgren by�a ma�a. Ra�tusz, rynek, uliczki wybrukowane kostk�, wszystko male�kie, dostosowane do wzro�stu dziecka. To miejsce, w kt�rym ba�nie Astrid Lindgren staj� si� rzeczywisto�ci�. W parku zobaczymy ��t� Will� �miesznotk�, domek "Karlssona z dachu", zamek Mattisa z opo�wiada� o Ronji. Mo�na tam spo�tka� Pippi Po�czoszank� i sta� si� male�kim jak Nils Paluszek. Na pola�nie stoj� trzy ma�e domki dzieci z Bullerbyn, gdzie ka�de dziecko mo�e wej�� i poczu� si� jak ma�y Lassie. I bawi� si� - ile dusza zapragnie.

 

Na czym polega fenomen ksi��ek A. Lindgren? Popularne ba�nie o z�ych trollach i katastroficzne bajki zast�pi�a opowiadaniami o �yciu dzieci, ich codzien�nych k�opotach i rado�ciach, ��cz�c ludow� fantastyk� z humorem i szwedzkimi realia�mi. Moralizatorstwo zast�pi�a trafn� obser�wacj� obyczajowo-psychologiczn�.

 

"Dzieci z Bullerbyn" napisane s� w formie pami�tnika dziewczynki, jednej z sze�ciorga dzieci, mieszkaj�cych w male�kiej wiosce. Lisa z poczuciem humoru opowiada o swoim rodze�stwie i przyjacio�ach, o wsp�lnych zaj�ciach, o szkole i domowych obowi�zkach, wakacjach i zabawach. Niespo�yta energia i fantazja podsuwa dzieciom ci�gle pomys�y na nowe przygody i figle.

"Pippi Po�czoszanka" tak�e jest dobrze znana w Polsce. Pippi mieszka samotnie w Willi �miesznotce i sama decyduje o tym, co i jak b�dzie robi�a - trudno si� dziwi�, �e wszystkie dzieci jej zazdroszcz�, a doro�li uwa�aj�, �e nie jest to dobre. Pippi radzi sobie jednak w ka�dej sytuacji, jest nie tylko weso�a i samodzielna, ale tak�e bardzo silna i odwa�na - nie waha si� stan�� w obronie s�abszego czy ruszy� na pomoc dzieciom w p�on�cym domu.

 

"Lotta z ulicy Awanturnik�w" jest pi�cioletni� dziewczynk�, kt�ra czasami bywa strasznie z�a. W�a�nie taka z�a obudzi�a si� w swoje pi�te urodziny, �ni�o jej si� bowiem, �e jej starsze rodze�stwo Jonas i Mia Maria zrobili krzywd� jej ukochanemu mi�kowi Ni�kowi. A potem ju� ca�y dzie� by� niezbyt mi�y... Jest te� druga ksi��ka o przygodach Lotty pt. "Dzieci z ulicy Awanturnik�w".

 

"Mio, m�j Mio" opowiada histori� ch�opca, kt�ry pewnego dnia dowiedzia� si�, �e nie jest Bo Wilhelmem Olssonem - niekochanym sierot�, ale prawdziwym ksi�ciem, na kt�rego w Krainie Dalekiej czeka kochaj�cy ojciec, przyjaciele i wspania�y ko� Miramis. Niestety Kraina Daleka nie jest wolna od nieszcz�� - wci�� zagra�a jej okrutny rycerz Kato. Czy Mio pokona l�k? Czy podejmie si� zadania i spe�ni oczekiwania wszystkich?

 

"Bracia Lwie Serce" to nie tylko opowie�� o mi�o�ci braterskiej i przyja�ni Jonathana i Karola, zwanego Sucharkiem. To niezwyk�a historia o szlachetno�ci, odpowiedzialno�ci i po�wi�ceniu si� dla drugiego cz�owieka, ale tak�e o ludzkiej potrzebie bycia wolnym i pogodzeniu si� ze �mierci�.

 

Karlsson vom Dach und Lillebror

 

"Braciszek i Karlsson z Dachu" Braciszek to najm�odszy cz�onek rodziny Svantesson�w. Czasem, gdy czuje si� samotny, pojawia si� Karlsson. Jest ma�y, gruby, na plecach ma sk�adane �mig�o, a na brzuchu starter, no i oczywi�cie potrafi lata�. Mieszka sobie w domku na dachu domu, w kt�rym mieszka Braciszek. O niezwyk�ych psotach Karlssona i jego ma�ego przyjaciela mo�na te� przeczyta� w kolejnych cz�ciach: "Lataj�cy szpieg czy Karlsson z Dachu" oraz  "Karlsson z Dachu lata zn�w".

 

 

"Nils Paluszek" jest male�kim ch�opczykiem, kt�ry na okres zimy przeprowadza si� do miasta. Wynajmuje pok�j od pewnej myszy, kt�ry dziwnym przypadkiem znajduje si� tu� pod pokojem Bertila - ch�opca, kt�ry cz�sto czuje si� samotny. Dzi�ki zakl�ciu Bertil tak�e mo�e si� zmniejszy�.

 

 

"Emil ze Smalandii" gdy nie krzyczy, wygl�da jak anio�ek, ale pozory myl�. Ten silny i uparty pi�ciolatek ma mas� niesamowitych pomys��w, od kt�rych w�os si� je�y na g�owie. Wspania�a opowie�� dla wszystkich �obuziak�w i ich rodzic�w - bo przy Emilu ka�de inne dziecko wydaje si� bardzo grzeczne.

 

 

"Ronja, c�rka zb�jnika" to ksi��ka dla dziecka w ka�dym niemal wieku. Siedmiolatka zafascynuj� przygody Ronji i jej przyjaciela Birka, dziesi�ciolatek zachwyci si� niezwyk�ym �wiatem pe�nym Mroczniak�w, Szaruch�w, Pupiszonk�w i gro�nych Wietrzyde�, a dorastaj�cy cz�owiek zobaczy, jak trudno jest czasami pogodzi� dzieci�c� mi�o�� do rodzic�w z mi�o�ci� dojrzalsz�. Dla doros�ego czytelnika b�dzie to tak�e historia o ojcu, kt�remu tak trudno zrozumie�, �e jego ukochane dziecko dorasta.

 

 

"Rasmus i W��cz�ga" Rasmus ma 9 lat i mieszka w domu dziecka. Wci�� ma nadziej�, �e kto� zechce go wzi�� do swego domu, ale ludzie najch�tniej wybieraj� �liczne dziewczynki z jasnymi lokami. Rasmus postanawia wyruszy� w �wiat. W czasie swej w�dr�wki spotyka Oskara - niespokojnego ducha, kt�ry na wiosn� zostawia dom i wyrusza na w��cz�g�. Razem prze�ywaj� fascynuj�ce, ale i troch� niebezpieczne przygody. Czy Rasmus na ko�cu swej drogi znajdzie tak d�ugo poszukiwany dom rodzinny?

 

 

Bibliografia:

  • "Astrid Lindgren opowiada o sobie". P�omyczek 1987 nr 21 s. 14-15
  • Skup Kazimierz "�wiat Astrid Lindgren". P�omyczek 1999 nr 7/8 s. 14-15
  • Str�mstedt Margareta "Astrid Lindgren: opowie�� o �yciu i tw�rczo�ci". Warszawa, Nasza Ksi�garnia 2000
  • W�gle�ska Anna "Spotkanie z Astrid". �wierszczyk 1989 nr 37 s. 2-3
  • Zi�kowska - Sobecka Marta "O Bullerbyn i o literaturze". �ycie Szko�y 1995 nr 5 s. 263-267
  • "�egnamy Astrid Lindgren". Poradnik Bibliotekarza 2002 nr 3 s. 19
  • http://www.babyboom.pl/dzieciecy_swiat/posluchaj_poczytaj/tworczosc_astrid_lindgren.html

 


wersja spakowana w formacie Microsoft Word (1.25 MB)

dzia�: Kr�tkie gazetki na d�ugie przerwy