"Mi�dzy dzieckiem a ksi��k�" - pod takim tytu�em odby�a si� w �odzi, w dniach 9-10 grudnia 2002 roku, w Sali Konferencyjnej Wojew�dzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej, popularnonaukowa Sesja Czytelnictwa Dzieci�cego. W�r�d go�ci powitanych przez Dyrektora plac�wki, Pani� El�biet� Pawlick�, znale�li si� reprezentanci w�adz wojew�dztwa ��dzkiego, liczni przedstawiciele �rodowiska bibliotekarskiego w osobie kadry naukowej, pracownicy bibliotek oraz nieliczna grupa student�w. W�r�d powitanych os�b nie mog�o zabrakn�� samych prelegent�w, b�d�cych go��mi honorowymi spotkania.

Sesj� rozpocz�o uroczyste wr�czenie medali za zas�ugi dla polskiego bibliotekarstwa, przyznawanych przez Zwi�zek Bibliotekarzy Polskich. Wyr�nienia otrzyma�a Pani Zofia Strzelczyk, najstarszy bibliotekarz zaproszony na sesj�, oraz Pani Monika Ziomek, pracownik Wojew�dzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w �odzi.

Ciekaw� form� wprowadzenia uczestnik�w sesji w tematyk� zagadnie� b�d�cych przedmiotem zaplanowanych wyk�ad�w, stanowi�a prezentacja Pana Ryszarda Bonis�awskiego z Towarzystwa Przyjaci� �odzi. Dope�nieniem wprowadzenia w tajniki historii naszego miasta by�a prezentacja ciekawych slajd�w. Mimo i� pokaz nie stanowi� wyczerpuj�cej analizy genezy ��dzkich bibliotek dzieci�cych, a co za tym idzie nie spe�ni� swojego zadania, stanowi� bardzo ciekaw� i godn� uwagi prezentacj�.

O "Entuzjastkach bibliotekarstwa dzieci�cego" mia�a opowiedzie� Pani dr Barbara Bia�kowska. Mia�a....ale nie do ko�ca si� uda�o. Pierwsze tw�rczynie polskiego bibliotekarstwa dzieci�cego nie doczeka�y si� odczytu na sw�j temat. Wiele miejsca prelegentka po�wi�ci�a roli ksi��ki w minionych czasach jej bezkonkurencyjno�ci i jej miejscu we wsp�czesnym �wiecie. Zabrak�o jednak om�wienia kluczowego zagadnienia, co z pewno�ci� spowodowa�o pewien niedosyt u sporej cz�ci s�uchaczy.

Bardzo sprawny i doskona�y pod wzgl�dem merytorycznym referat wyg�osi�a Pani Dr Gra�yna Lewandowicz z Instytutu Ksi��ki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej. M�wi�c o bibliotekach dla dzieci w Polsce opar�a si� na wynikach bada� Biblioteki Narodowej nawi�zuj�c, w celu dokonania por�wnania, do bada� swojej przedm�wczyni, dr Bia�kowskiej (z 1985 roku). Pani Gra�yna Lewandowicz przedstawi�a, w spos�b fachowy i przyst�pny, stan polskiego bibliotekarstwa dzieci�cego. Obok danych na temat liczby tego typu plac�wek i zmianach jakie pojawia�y si� na tym polu w ci�gu ostatnich 15 lat, zwr�ci�a uwag� s�uchaczy sesji na zagadnienie zmian lokalowych, melioracji zbior�w oraz zmieniaj�c� si� sytuacj� na rynku wydawniczym. M�wi�c o siedmioprocentowym wzro�cie liczby czytelnik�w zauwa�y�a, i� systematycznie maleje w naszym kraju liczba najm�odszych czytelnik�w i spada wska�nik wypo�ycze� (od 1985 do 2001 r. o 20 %). Doktor Lewandowicz wspomnia�a ponadto o kryzysie w dost�pie do ksi��ek (ma�o nowo�ci w bibliotekach, coraz mniej plac�wek). Zauwa�y�a, �e istnieje potrzeba zmian w modelu obs�ugi czytelnika dzieci�cego i modyfikacji sposobu organizacji bibliotekarstwa dzieci�cego.

Pewnego rodzaju kontynuacj� tego, bardzo warto�ciowego wyk�adu, stanowi�o wyst�pienie prof. dr hab. Bronis�awy Wo�niczki-Paruzel na temat sytuacji bibliotekarstwa dzieci�cego w krajach Unii Europejskiej. Prelekcja tworzy�a swoisty zbi�r refleksji. Daleki od naukowego charakter wyst�pienia stanowi� jego niew�tpliwy atut. W odczycie pod tytu�em "Od aktywizacji doros�ych do aktywno�ci najm�odszych" doktor Paruzel przedstawi�a koncepcj� zintegrowanej biblioteki aktywnej. Obok genezy tej koncepcji i wyja�nie� koniecznych dla zobrazowania problemu autorka referatu przybli�y�a uczestnikom sesji problematyk� udzia�u rodzic�w w procesie tzw. alfabetyzacji rodzinnej. Prelekcja pe�na by�a interesuj�cych dygresji i ciekawych spostrze�e� z wizyt w bibliotekach dla dzieci we Francji, Holandii, Szwecji czy Wielkiej Brytanii.

Jako ostatnia w pierwszym dniu dwudniowej sesji, przygotowane materia�y zaprezentowa�a Pani profesor Joanna Papuzi�ska z Uniwersytetu Warszawskiego. M�wi�c o o�rodkach informacji skupi�a uwag� uczestnik�w sesji nie, jak mo�na by�o wnioskowa� z planowanego tematu wyst�pienia, na plac�wkach po�wi�conych ksi��ce dzieci�cej, ale na materia�ach wydawanych przez te instytucje. Po kr�tkim wst�pie poruszaj�cym kwesti� funkcji jakie spe�niaj� instytucje zajmuj�ce si� ksi��k� dla dzieci, profesor Papuzi�ska zaprezentowa�a uczestnikom spotkania interesuj�ce periodyki w kt�rych ksi��ka dla dzieci zajmuje znacz�ce miejsce. Obok literatury fachowej dla bibliotekarzy w j�zyku angielskim, francuskim czy niemieckim autorka wyst�pienia przygotowa�a wydawnictwa w j�zyku rosyjskim, litewskim, a tak�e, co stanowi�o ciekawostk�, wydawnictwo korea�skie.

Na pytanie "Czy m�odzi nadal b�d� czyta�?" odpowiedzi udzieli�a w swoim wyk�adzie Pani Dr Danuta �wierczy�ska-Jelonek z Uniwersytetu Warszawskiego. Referat ten, poprzedzony wyst�pieniem gospodarza spotkania, Pani dyrektor Pawlickiej, stanowi� otwarcie drugiego dna obrad sesji. Doktor �wierczy�ska przedstawi�a doskona�� prognoz� opart� na bardzo ciekawych badaniach czytelniczych. Dodatkowym walorem interesuj�cego referatu, analizuj�cego stan czytelnictwa najm�odszych, by�o przytaczanie dos�ownych wypowiedzi dzieci w wieku przedszkolnym. Dzi�ki temu go�cie spotkania dowiedzieli si� jaki jest stosunek tej grupy do ksi��ki oraz jak najm�odsi rozumiej� jej funkcje. Ciekawy element referatu stanowi�y tak�e wyniki ankiety na temat domowych bibliotek dzieci, stanu wiedzy najm�odszych na temat ksi��ek i ich indywidualnych upodoba�. Obok tej grupy wiekowej dr �wierczy�ska dokona�a tak�e prezentacji aktywno�ci czytelniczej dzieci w przedziale wiekowym 10-15 lat. Analiza przeprowadzonej ankiety da�a obraz preferencji lekturowych tej grupy a tak�e umo�liwi�a dokonanie wielu spostrze�e�, jak chocia�by ujawnienie bardzo emocjonalnego podej�cia dzieci do lektury (10-15 -latkowie p�acz� podczas czytania).

Kilka s��w o swoich czytelnikach zechcia�a opowiedzie� Pani Krystyna Siesicka kt�ra niew�tpliwie, swoim ogromnym urokiem i widoczn� pasj� pisarsk�, zdominowa�a drugi dzie� obrad sesji. Prelekcja nosz�ca tajemniczy tytu� "Widz� we mgle", wyja�niony jako "pisanie instynktowne", dla wyobra�onego czytelnika, mia�a charakter sympatycznej rozmowy. Sama autorka prosi�a aby nazywa� to "znajomo�ci�". Zgromadzeni na sali bibliotekarze z pewno�ci� odebrali jako komplement s�owa Pani Siesickiej o ich niezast�pionej roli jako ��cznik�w mi�dzy ni� a jej czytelnikami.

Nie oby�o si� bez pyta� ze strony czytelnik�w, pracownik�w bibliotek, cz�sto wychowuj�cych si� na lekturze ksi��ek Krystyny Siesickiej. "Dlaczego mia�abym budowa� pomniki tej m�odzie�y, kt�ra nas dra�ni, przeszkadza"- powiedzia�a odpowiadaj�c na zarzut ubarwiania �wiata i braku drapie�no�ci w swoich ksi��kach. Pisarka podzieli�a si� ze zgromadzonymi wspomnieniami na temat pocz�tk�w swojej pracy tw�rczej. M�wi�a o prawdzie i fikcji w napisanych przez siebie ksi��kach, o w�tkach zaczerpni�tych z w�asnego �ycia.

D�uga kolejka jaka ustawi�a si� po autograf pisarki spowodowa�a konieczno�� zmiany organizacji sesji. Po ponad p�godzinnej przerwie o wyg�oszenie referatu poproszono Pani� Monik� Ostrowsk�, kierownika biblioteki dla dzieci im. Wandy Chotomskiej, przy Ksi��nicy P�ockiej. Autorka, opieraj�c si� na w�asnych do�wiadczeniach, opowiedzia�a o wystawach, imprezach czytelniczych i r�norodnych spotkaniach organizowanych w "Domku Chotomku". Kluczowe zagadnienie stanowi�o om�wienie dzia�alno�ci "Klubu Ma�ego Dziecka", kt�rego dzia�alno��, jak wynikn�o z referatu, polega na r�wnoczesnej edukacji dzieci, rodzic�w i opiekun�w (prenumerata czasopism: "Mamo to Ja" i "Twoje Dziecko"; wystawka ksi��ek pomocnych w procesie wychowania "Mamo, Tato - poczytaj sobie"; "Poranki w bibliotece" dla dzieci 2-5 lat i rodzic�w).

W przekonaniu i� wsp�lne zaj�cia dzieci i rodzic�w maj� ogromny wp�yw na psychik� i rozw�j dziecka, utwierdzi� uczestnik�w spotkania referat Pani Barbary Bakli�skiej z Fundacji ABCXXI-Program Zdrowia Emocjonalnego. Wyk�ad o psychologii emocji, "Ksi��ka a zdrowie emocjonalne dziecka", mia� na celu u�wiadomienie ogromnej roli lektury w procesie rozwoju dziecka. Wyk�ad wni�s� bardzo wiele wiadomo�ci na temat psychiki ma�ego czytelnika oraz roli rodzic�w i ich emocji w procesie kszta�towania emocjonalnego dziecka. Najwa�niejszym problemem, z punktu widzenia specyfiki zgromadzonego audytorium, by�a kwestia roli ksi��ki w wychowaniu i konstruowaniu psychiki przysz�ego czytelnika. Autorka wyst�pienia zwr�ci�a uwag� na poznawcz� rol� ksi��ki: jako czynnika kszta�tuj�cego postawy moralne, rozwijaj�cego wyobra�ni� dziecka a tak�e wzmacniaj�cego poczucie w�asnej warto�ci.

Dwudniowym obradom sesji towarzyszy�a wystawa "Od kodeksu do zabawki", kt�ra dzi�ki wyeksponowaniu jej w holu prowadz�cym do czytelni g��wnej, sta�a si� atrakcj� nie tylko dla uczestnik�w sesji.

Pilnie strze�one XVII i XVIII-wieczne ksi��ki dla dzieci wzbudzi�y du�e zainteresowanie uczestnik�w spotkania. "Przypadki Telemaka, Syna Ulisesa" z 1750 roku, czy "Bajki Ezopa wybrane wierszem francuskim przez de La Fontaine..." z 1774 roku to tylko nieliczne skarby z dawnej dzieci�cej biblioteczki. W gablotach z ksi��kami z XX wieku, kolorowymi rycinami przyci�ga�y wydawnictwa Arcta ("O krasnoludkach i Sierotce Marysi" z 1904 roku), "Historia Dziadka do Orzech�w" Aleksandra Dumasa wydana nak�adem Bernarda Po�onieckiego czy "Czerwony Kapturek" z oficyny "Gebethner i Wolff".

Ksi��kami-reprezentantami lat 20-tych i 30-tych by�y wydawnictwa Jakuba Mortkowicza ("Ogr�d Rajski. S�owik. Szaty Kr�lewskie" J.Ch.Andersena) czy "Trzy ma�e �winki" wed�ug tekstu Walta Disneya, wydane u J.Przeworskiego w Warszawie (1936r.).

Kolejne lata przynios�y Ksi��ki Jana Brzechwy z pi�knymi ilustracjami Jana Marcina Szancera oraz ksi��ki dla dzieci autorstwa Ludwika Jerzego Kerna i Czes�awa Janczarskiego.

W ekspozycji wiele miejsca po�wi�cono wsp�czesnej ksi��ce dla dzieci. Obok komiks�w Chmielewskiego z Tytusem i "Sk�d si� bierze woda sodowa" Tadeusza Baranowskiego, pokazano ciekawe wydanie "Lokomotywy" Tuwima w formie harmonijki, z ilustracjami Edwarda Lutczyna.

Ciekawostk� dla zwiedzaj�cych ekspozycj� stanowi�y zapewne wsp�czesne ksi��ki edukacyjne. W�r�d nich tw�rcy wystawy, obok pi�knie wydanej "Encyklopedii Larousse`a dla dzieci" umie�cili ksi��k� z alfabetem Brailla a tak�e wydawnictwo z j�zykiem migowym.

Interesuj�cym elementem wystawy by�a gablota z ekspozycj� wsp�czesnych form ksi��ki dla ma�ego czytelnika. Obok koszyczka "Czerwonego Kapturka", w kt�rym opr�cz ksi��ki znalaz�a si� pelerynka bohaterki i dwie maski do samodzielnego wykonania, na wystawie pokazano "Ksi�ycow� ko�ysank�" - trzy ksi��eczki z wmontowan� pozytywk�, ksi��ki w formie samochodzik�w, samolot�w, bucik�w do nauki wi�zania i zegara z ruchomymi wskaz�wkami.

Warto doda�, i� sesja stanowi�a ko�cowy element obchod�w jubileuszu 80-lecia publicznych bibliotek dla dzieci, 85 rocznicy powstania Wojew�dzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w �odzi oraz jubileuszu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (1917-2002).

Z okazji jubileuszu ��dzkiej biblioteki wicemarsza�ek sejmiku wojew�dzkiego, Pani Krystyna Ozga, z�o�y�a na r�ce Dyrektora biblioteki, Pani El�biety Pawlickiej list gratulacyjny.

Go�cie spotkania otrzymali pakiet ofert wydawniczych firm, kt�rych publikacje mo�na by�o naby� podczas trwania prelekcji. Sesji towarzyszy�y bowiem kiermasze ��dzkich wydawc�w literatury dla dzieci i m�odzie�y. Swoj� ofert� zaprezentowa�o wydawnictwo "Literatura" i "Akapit Press". Opr�cz materia��w reklamowych z ofert� publikacji dla dzieci i m�odzie�y, go�cie spotkania obdarowani zostali egzemplarzami nowej publikacji wydawnictwa "Literatura". Ksi��ka, stanowi�ca zbi�r konspekt�w i scenariuszy lekcji edukacji regionalnej, stanowi� mo�e doskona�� pomoc dla nauczycieli historii, j�zyka polskiego a tak�e dla bibliotekarzy (��d� i okolice: konspekty i scenariusze lekcji edukacji regionalnej/ red. Jolanta Fiszbak.- ��d�: Literatura.- 2002).

Dwudniowa sesja popularnonaukowa po�wi�cona czytelnictwu dzieci�cemu zaowocuje zapewne wieloma refleksjami. Cz�� z nich przerodzi si�, miejmy nadziej�, w konkretne dzia�ania na rzecz polepszenia sytuacji w bibliotekach dla dzieci. W�r�d uczestnik�w sesji znajdzie si� pewnie niejedna osoba umiej�ca przenie�� teoretyczne rozwa�ania i do�wiadczenia referent�w na grunt biblioteki w kt�rej pracuje. I prawid�owo, bo jak wiemy "czego Ja� si� nie nauczy, tego Jan nie b�dzie umia�".

Paula Korczy�ska

Powr�t