Ba�niowy �wiat Andersena

Tyle ba�ni napisa�em, wszyscy dobrze je znacie: o o�owianym �o�nierzu, o ksi�ciu - �winiopasie, o dziewczynce z zapa�kami, kominiarczyku, pasterce i o s�owiku cesarza, co takie dobre mia� serce...

Ba�nie o brzydkim kacz�tku, ksi�niczce na ziarnku grochu czy te� ma�ej syrence znaj� dzieci na ca�ym �wiecie. Ale czy wiedz�, jak wygl�da�o �ycie tw�rcy najpi�kniejszych ba�ni?

Andersen urodzi� si� 2 kwietnia 1805 roku w du�skim mie�cie Odense, kt�re le�y na wyspie Fionii. Jego rodzice, Hans i Anne Marie, nale�eli do najbiedniejszych mieszka�c�w miasteczka. Ojciec by� czeladnikiem szewskim, a matka przed �lubem pracowa�a jako s�u��ca. Ojciec nie lubi� swojego zaj�cia, marzy� o kszta�ceniu si�. Jedynie chwile sp�dzane z synem na robieniu zabawek lub wype�nione g�o�nym czytaniem sprawia�y mu przyjemno��. Z kolei babcia Hansa Christiana opowiada�a wnukowi - kt�rego nazywa�a pieszczotliwie Hosi - pi�kne i dziwne ba�nie. Nikt, tak jak ona, nie potrafi� snu� barwnych opowie�ci o duchach, strachach, syrenach czy dobrych wr�kach. Ch�opiec bardzo lubi� s�ucha� r�nych opowiada�, zreszt� niekt�re ba�nie ludowe, pos�yszane wtedy, znalaz�y swoje miejsce w literaturze doros�ego Andersena.

Jego ulubionym zaj�ciem by�a zabawa lalkami i zabawkami wykonanymi domowym sposobem. Ojciec zrobi� dla niego ca�y teatr lalkowy. Latem Hans m�g� siedzie� godzinami w ogr�dku pod fartuchem matki, kt�ry by� przymocowany do muru przy pomocy kija od miot�y i mia� wyobra�a� namiot. Bawi� si� zawsze sam, nie mia� �adnych koleg�w. Bardzo lubi� czyta�. By� dzieckiem spokojnym.

Gdy Hans Christian mia� 11 lat umar� jego ojciec. Matka musia�a szuka� pracy u obcych jako praczka. Syn zosta� wi�c w domu i mia� czas na czytanie po�yczonych ksi��ek o �yciu s�awnych ludzi, co pozwala�o mu marzy�, �e i on kiedy� stanie si� s�awnym cz�owiekiem. Kiedy�, gdy Hans Christian by� ma�y, pewna wr�ka powiedzia�a do jego matki, �e jej syn "b�dzie mia� wi�cej szcz�cia ni� na to zas�uguje - b�dzie jak dziki ptak, kt�ry wysoko lata i stanie si� wielki i wytworny". Doda�a jeszcze, �e kiedy� Odense zab�y�nie �wiat�em na jego cze��. Ta przepowiednia sprawdzi�a si� p�niej.

Andersen lubi� �piewa� i wiele os�b uwa�a�o, �e mia� dobry g�os. Wyr�nia� si� te� swoim wygl�dem w�r�d r�wie�nik�w. By� wysoki i ko�cisty, mia� bardzo jasne w�osy, oczy ledwie widoczne przez ma�e szparki, i poka�nych rozmiar�w nos. Nie by� pi�kny, mia� natomiast mi�� osobowo��.

Gdy mia� 14 lat, uda� si� do Kopenhagi, marz�c o karierze aktora lub baletmistrza. Jego marzenia nie spe�ni�y si�. Na szcz�cie znalaz� ludzi, kt�rzy si� nim zaopiekowali. Otrzyma� stypendium i sko�czy� szko��. Zacz�� te� pisa� wiersze i sztuki teatralne. W 1827 roku napisa� wiersz " Umieraj�ce dziecko". Ten utw�r uwa�a si� za prze�om w karierze pisarskiej Andersena.

W 1835 roku ukazuj� si� drukiem pierwsze ba�nie. W pierwszym wydaniu nosi�y tytu� "Ba�nie opowiedziane dzieciom" (by�y tam m.in. "Krzesiwo", "Ksi�niczka na ziarnku grochu", "Kwiaty ma�ej Idy"). Andersen staje si� s�awny w Danii i za granic�.

Pisarz nie za�o�y� w�asnej rodziny. Ca�e �ycie mieszka� w wynaj�tym mieszkaniu. �y� skromnie, a wszystkie zarobione pieni�dze przeznacza� na podr�e po Europie. Pozna� wielu s�awnych ludzi m.in. braci Grimm. Do dzi� w muzeum Andersena zachowa�y si� jego podr�ne walizy, wielki parasol i .. lina, kt�r� wozi� ze sob� na wypadek po�aru.

Rozmawiaj�c z dzie�mi m�wi� o sobie jako "o potworze z nosem wielkim jak armata, a oczami male�kimi jak zielony groszek". I w ten spos�b te� wycina� z papieru swoj� sylwetk� - d�ugonogi, przygarbiony dryblas z poka�nym nosem. W Muzeum Andersena w Odense mo�na zobaczy� jego misterne wycinanki z papieru oraz jego rysunki o��wkiem i pi�rkiem. By� mo�e pierwszym artyst�, kt�ry robi� kola�e: ��czy� rysunki, fotografie i inne materia�y w jedn� kompozycj�.

W wielu ba�niach w osobach g��wnych postaci przedstawi� samego siebie. Za najbardziej autobiograficzn� ba�� uwa�a si� "Brzydkie kacz�tko". Przecie� z nieznanego, biednego ch�opca wyr�s� na wielkiego pisarza!

W 1867 roku zosta� honorowym obywatelem Odense. W roku 1875, przy okazji uroczystych obchod�w swoich 70-tych urodzin, zosta� odznaczony Krzy�em Komandorskim przez kr�la Danii, Christiana IX. Wkr�tce po tym wydarzeniu, 4 sierpnia 1875 roku, Andersen zmar� w Kopenhadze.

Ka�dy nosi w sobie jak�� Andersenowsk� bajk�, kt�ra tak zachwyci�a go w dzieci�stwie, �e nie mo�e zapomnie� te�go wstrz�su, bajk�, kt�ra uros�a wraz z nim, odkrywaj�c coraz g��bsze, coraz bli�sze w miar� dojrzewania, warstwy. K. Kuliczkowska

Andersen napisa� prawie 160 ba�ni, a jego ksi��ki zosta�y przet�umaczone na oko�o 125 j�zyk�w. W ba�niach tych wci�� odnajdujemy siebie, jest w nich miejsce na rado�� i smutek, na �zy i �miech.

Kochaj� Andersena wszyscy - i dzieci i doro�li na ca�ym �wiecie, wsz�dzie tam, gdzie kocha si� stokrotki, s�owiki, r�e, �ab�dzie, motyle.

W Kopenhadze, w Ogrodzie Kr�lewskim, stoi pomnik pisarza, a najs�awniejszym symbolem Danii jest Ma�a Syrenka - posta� z ba�ni Andersena.

Od 1967 roku w rocznic� urodzin Hansa Christiana Andersena obchodzony jest Mi�dzynarodowy Dzie� Ksi��ki dla Dzieci. Ka�dego roku gospodarzem �wi�ta jest inny kraj. Polska by�a organizatorem �wi�ta w 1979 roku. Tak�e w tym dniu organizuje si� r�ne imprezy. Np. w Czechach odbywa si� og�lnokrajowa impreza m.in. wsp�lne czytanie. Jej celem jest wspieranie czytelnictwa w�r�d dzieci.

Najwy�szym �wiatowym odznaczeniem w dziedzinie tw�rczo�ci dla dzieci jest Mi�dzynarodowa Nagroda im. H.Ch.Andersena. Medal przyznawany jest co dwa lata. Po raz pierwszy wr�czony by� w 1956 roku na Kongresie w Sztokholmie. Pocz�tkowo otrzymywali go jedynie pisarze, a od 1966 r. ilustratorzy, od 1978 t�umacze. W 1982 roku Medal im. H.Ch.Andersena otrzyma� polski artysta plastyk Zbigniew Rychlicki. O wysokiej randze tej nagrody �wiadczy te� jej inna, nieoficjalna nazwa - "Ma�y Nobel".

ZAGADKI

Na podw�rku je t�piono, Kto powie dlaczego? Gdy doros�o, �ab�dzie Przyj�y je jak swego. Tylko cal wysoko�ci Mia�a ta dzieweczka, Dlatego te� jej imi� Brzmia�o...
	Okruch lustra wpad� mu w serce I z tego powodu By�o zimne i nieczu�e, Jak kawa�ek lodu. Jaki kamie� w dziupli le�a�, Jakby czeka� na �o�nierza? Gdy ten kamie� potar�, Skarby wi�ksze mia� od z�ota.

Wanda Chotomska Dzie� dobry, Panie Andersenie! By�o brzydkie kacz�tko, najsmutniejsze z kacz�tek, zahukane, malutkie i s�abe, dokuczali mu wszyscy i nikt o tym nie wiedzia�, �e z kacz�tka narodzi si� �ab�d�. Dzie� dobry, Panie Andersenie, Pan daleko po�r�d gwiazd, a tutaj ro�nie pokolenie i to pytanie zada� czas: - A co z nas b�dzie? Co z nas b�dzie? Czy w srebrne pi�ra dmuchnie wiatr? Czy wyro�niemy na �ab�dzie jak to kacz�tko z dawnych lat? Jeszcze pi�ra za ma�e, jeszcze skrzyde� nie wida�, jeszcze �ab�d� nie got�w do lotu. Ej, kacz�ta, s�yszycie? Pan Andersen w nas wierzy, nie mo�emy mu sprawi� zawodu. Dzie� dobry, Panie Andersenie, my nie rzucamy s��w na wiatr, b�dziemy stara� si� codziennie, �eby �ab�dzie ujrza�y �wiat. Pan wie, co b�dzie, co z nas b�dzie, i ju� nied�ugo przyjdzie czas, �e wyro�niemy na �ab�dzie i pofruniemy a� do gwiazd.

Joanna Kulmowa List do Andersena Ja dzi�kuj� panu panie Janie Christianie za to bardzo dziecinne bajanie. Za kominiarczyka, co si� kocha� w pasterce. Za s�owika - �e mia� �ywe serce. Za szkie�ko Kr�lowej �niegu. I za smutny los �o�nierzyka cynowego. Za ksi�niczk� na ziarnku grochu. Za cie�, kt�ry trwa przy mnie wsz�dzie. I za ka�de brzydkie kacz�tko, co wie teraz, �e �ab�dziem b�dzie.

Emilia Wa�niowska Modlitwa za Hansa Christiana Andersena Przychodz� do Ciebie i modl� si�, Panie, nie zapomnij w niebie 0 Hansie Christianie. Przygarnij Andersena bliziutko do siebie I znajd� troch� miejsca w niesko�czonym niebie dla �o�nierza z o�owiu i jego tancerki, dla brzydkiego kacz�tka, dla Kaja i Gerdy. Dziewczynce z zapa�kami ogrzej zmarzni�te d�onie. Daj jej, Bo�e, dom ciep�y, w kt�rym kominek p�onie. Nie pozw�l, by ziarnko grochu sprawia�o ksi�niczce b�l. I niech si� ju� nie o�miesza przed ludem nagi kr�l. Znajd�, Bo�e, troch� miejsca w tajemnych za�wiatach dla pana Andersena i dla jego �wiata.

J�zef Ratajczak Pods�uchane w bajkach Andersena Gdybym mia� czarodziejskie krzesiwo, Jak Andersen, tego jestem pewien, poj��bym zaraz za �on� z ba�ni jak�� kr�lewn�. I pies by mi wiernie s�u�y� o �lepiach jak m�y�skie ko�a. Och, je�li tylko zechcecie, to i psa tu przywo�am. A ja usi�d� na krze�le z kr�lewn� sw�, jak na tronie i w sen jak w ba�� opuszcz� oczy czytaniem znu�one. Wtedy w tulipanie zamieszkam jak Calineczka, z o�owianym �o�nierzykiem odb�d� dalekie podr�e, na wyspie nieznanej pop�yn� do morskiego kraju, gdy wysp� mi bajka wywr�y. Ale najch�tniej i najd�u�ej pozostan� po�r�d ptak�w i drzew, w�r�d kwiat�w, kt�re pod mym oknem wyrosn� i ju� od lata zaczn� t�skni�, a� li�cie przebij� zn�w �nieg, by zazieleni� si� wiosn�.

Po �mierci Andersena, po�r�d niezliczonych telegram�w, wie�c�w i kwiat�w od dworu kr�lewskiego i mieszka�c�w Danii, od dzieci z ca�ego �wiata widnia� jeden skromny napis, kt�ry w kilku s�owach powiedzia� najg��bsz� prawd� o wielkim ba�niopisarzu:

"Ty �yjesz, chocia� martwe masz powieki,
Bo w sercach dzieci trwa� b�dziesz na wieki"

tak� por� przyszed� Andersen w snach najdalszych spokojny cz�owiek o u�miechni�ci na okr�tach ko�ysz�cej si� Danii Powr�t Andersena [fragm.] Jan Twardowski

Bibliografia:

1. Horodecka Anna "Dzie� dobry, panie Andersenie". P�omyczek 1995 nr 4 s. 8-9
2. Meynell Esther "Andersen". Nasza Ksi�garnia, Warszawa 1960
3. �wierczy�ska - Jelonek Danuta "Z rzeczywisto�ci wyrastaj� najpi�kniejsze ba�nie - o Janie Christianie Andersenie i jego ba�niach". �ycie Szko�y 1987 nr 1 s. 24-31
4. Zi�kowska - Sobecka Marta "Trudne ba�nie. Brzydkie kacz�tko H. Ch. Andersena". �ycie Szko�y 1995 nr 3 s. 139-143
5. �ygulski Zdzis�aw "Jan Christian Andersen bajkopisarz du�ski (1805-1875)". Wiedza Powszechna, Warszawa 1956
6. Maryla Twardowska-Spangshus: O �yciu Hansa Christiana Andersena [dokument elektroniczny] http://www.spangshus.dk/dpi/wphca.htm. [data wej�cia 18.04.2004]

wersja spakowana w formacie Microsoft Word (967 KB)

dzia�: Kr�tkie gazetki na d�ugie przerwy