Biblioteka w szkole Biblioteka w szkole
Szukaj: 
Aktualny numer 10/13
Na skróty
Aktualny numer
Prenumerata i zakup numerów archiwalnych
Archiwum
Zawartość wszystkich numerów "BwS"
w programie MOL
Wyszukiwarka
Informacje dla autorów
Sklep internetowy
Bibliografia materiałów repertuarowych dla szkół
Bank przydatnych
materiałów
Partnerzy
Galeria bibliotekarzy
KONTAKT
"Biblioteka w Szkole"
00-950 Warszawa
skr. pocztowa 109
email:
[email protected]
tel./fax 0-22 832 36 12
tel. 832 36 11
Zwyczaje i obrz�dy bo�onarodzeniowe w r�nych krajach

Pierwsza wzmianka o Bo�ym Narodzeniu pochodzi z 354 roku, a zamieszcza j� rzymski kalendarz. R�ne by�y w przesz�o�ci terminy obchod�w �wi�t Bo�ego Narodzenia. �wi�towano w styczniu, marcu, kwietniu, a nawet w maju. Ostatecznie wybrano dat� 25 grudnia - dzie� przesilenia zimowego. Chrze�cijanie ze s�o�cem uto�samiali Chrystusa, nazywaj�c go "S�o�cem Sprawiedliwo�ci". Tajemnica Bo�ego Narodzenia polega na tym, �e druga Osoba Boska sta�a si� cz�owiekiem, aby w ciele ludzkim dokona� zbawienia rodzaju ludzkiego za grzechy. Jako B�g jest wieczny, niesko�czony, wszechobecny i wszechmocny, jako cz�owiek jest ograniczony czasem, przestrzeni� i moc�.

Zwyczaj ubierania choinek narodzi� si� w�r�d lud�w germa�skich przesz�o 300 lat temu. W dniach przesilania zimy i nocy zawieszano u sufitu ga��zki jemio�y, jod�y, �wierka, sosny jako symbol zwyci�stwa �ycia nad �mierci�, dnia nad noc�, �wiat�a nad ciemno�ci�. Ko�ci� ch�tnie przej�� ten zwyczaj jako zapowied�, znak i typ Jezusa Chrystusa. Na drzewku zawieszamy �wiat�a, bo tak cz�sto Jezus o sobie m�wi�, �e jest �wiat�o�ci� �wiata.

Po adwentowym oczekiwaniu bezpo�rednim przygotowaniem do �wi�t Bo�ego Narodzenia jest Wigilia.

W Polsce wieczerza wigilijna rozpoczyna si� po zapadni�ciu zmroku, gdy na niebie pojawia si� pierwsza gwiazda.

Wtedy ca�a rodzina gromadzi si� w jednym pokoju, przy stole nakrytym bia�ym obrusem. Pod nim roz�o�one jest siano. Kiedy ju� wszyscy domownicy stan� wok� sto�u, najstarsza osoba w rodzinie rozpoczyna modlitw�, odczytuje fragment Pisma �w. o narodzinach Jezusa, nast�pnie bierze z talerzyka bia�y op�atek, podchodzi do ka�dego, �amie si� nim i sk�ada �yczenia. W tym dniu wspomina si� wszystkich, kt�rzy nie mog� by� z nami. To z my�l� o zmar�ych i o ka�dym, kto nie ma gdzie sp�dzi� tego wieczoru, le�y na stole dodatkowe, puste nakrycie.

W czasie Wigilii najwa�niejszy jest op�atek i zawsze pierwszy. Dopiero gdy podzielimy si� op�atkiem, mo�emy skosztowa� czerwonego barszczu z uszkami, czarnego maku, br�zowych orzech�w i srebrnych ryb. Przedtem nie wypada �piewa� nawet kol�d.

Tradycja obchod�w �wi�t Bo�ego Narodzenia jest g��boko zakorzeniona nie tylko w narodzie polskim. Na ca�ym �wiecie katolicy �wi�tuj� narodzenie Jezusa, ale w ka�dym kraju panuj� nieco odmienne zwyczaje. Do rozpowszechniania zwyczaju budowania ���bk�w i szopek najwi�cej przyczyni� si� �w. Franciszek z Asy�u i jego bracia. To on, chc�c przypomnie� narodziny Pana Jezusa, nakaza� nanie�� do groty siana i przyprowadzi� wo�u i os�a. Zawo�a� braci i pobo�nych ludzi. Tam odczyta� im Ewangeli� o narodzeniu Zbawiciela i wyg�osi� kazanie o wcieleniu S�owa.

W Hiszpanii odpowiednikiem op�atka jest cha�wa. Przed  Bo�ym Narodzeniem ka�da rodzina hiszpa�ska zaopatruje si� w now� szopk�.

Wigilijna wieczerza rozpoczyna si� po pasterce. Nast�pnie wszyscy wychodz� na ulice o�wietlone tysi�cami barwnych �ar�wek, �piewaj� kol�dy, ta�cz� i bawi� si� do rana.

G��wnym daniem jest pieczona ryba oraz "ciasto Trzech Kr�li", w kt�ry zapieka si� drobne upominki.

Prezenty rozdawane s� 6 stycznia w �wi�to Trzech Kr�li, na pami�tk� dar�w, kt�re Jezus otrzyma� od m�drc�w ze Wschodu.

W Wielkiej Brytanii wigilijny posi�ek zaczyna si� w po�udnie w �cis�ym gronie rodzinnym. Obiad, bo trudno tu m�wi� o wieczerzy, sk�ada si� z pieczonego indyka i " p�on�cego puddingu". Wieczorem w Wigili� angielskie dzieci wywieszaj� swoje po�czochy za drzwi, by nazajutrz rano odnale�� je wype�nione prezentami.

Tu narodzi� si� zwyczaj poca�unk�w pod jemio�� wisz�c� u sufitu.

Taki poca�unek przynosi szcz�cie i spe�nienie �ycze�.

Londyn jest ojczyzn� pierwszych  kartek z �yczeniami. W 1846 roku Jon Horsley z Anglii zaprojektowa�  pierwsz� kartk� �wi�teczn� z napisem "Weso�ych �wi�t Bo�ego Narodzenia i szcz�liwego Nowego Roku".

W  Szwecji �wi�ta Bo�ego Narodzenia  rozpoczynaj� si� w pierwsz� niedziel� adwentu. Tradycyjna szwedzka uczta sk�ada si� z iutfisk, czyli rozmoczonej suszonej ryby o do�� md�ym smaku. Potem podaje si� galaretk� wieprzow�, g�owizn� i chleb,

a na deser pierniczki. Nie stawia si� wolnego nakrycia na stole, ale za to odwiedza si� samotnych. Szwedzi nie �piewaj� kol�d, lecz ta�cz� wok� choinki.


W Niemczech "Bo�e Narodzenie" obejmuje trzy dni: 24 grudnia -"Wigili�", pierwszy dzie� �wi�t Bo�ego Narodzenia, narodziny Jezusa Chrystusa (25.12.) i drugi dzie� �wi�t Bo�ego Narodzenia (26.12.). W Wigili� w chrze�cija�skich rodzinach przed lub po uczestnictwie w Mszy �wi�tej zapala si� �wiece na choince i wtedy rozpoczyna si� "gwiazdka" tzw. "Bescherung". �piewa si� lub s�ucha si� kol�d i cz�onkowie rodziny obdarowuj� si� wzajemnie prezentami. Dzieciom opowiada si� legend� m�wi�c�, i� prezenty przyni�s� �wi�ty Miko�aj lub Dzieci�tko Jezus. Wiele rodzin wynajmuje nawet Miko�aja, kt�rego rol� odgrywaj� studenci przebrani w kostium. W pierwszym i drugim dniu �wi�t Bo�ego Narodzenia wielu ludzi udaje si� do ko�cio�a na �wi�teczne msze. 25 i 26 grudnia s� dniami �wi�tecznymi wolnymi od pracy.

Greckie Bo�e Narodzenie jest spokojnym, uroczystym okresem. Gor�cy okres rozpoczyna si� 6 grudnia w dniu �wi�tego Miko�aja, kiedy to wszyscy wymieniaj� si� podarunkami i trwa a� do 6 stycznia - �wi�ta Trzech Kr�li. Na dzie� przed Bo�ym Narodzeniem i Nowym Rokiem dzieci �piewaj� co� na wz�r kol�d, chodz�c od domu do domu. Te kol�dy maj� b�ogos�awi� domostwa. Cz�sto kol�dy te s� �piewane przy akompaniamencie ma�ych metalowych tr�jk�cik�w i ma�ych glinianych b�benk�w. Za �piew dzieci cz�sto nagradzane s� s�odyczami i suszonymi owocami. Na prawie ka�dym stole mo�na znale�� Christopsomo (Chleb Chrystusa). Jest to okr�g�y bochenek ozdobiony na szczycie krzy�em, wok� kt�rego ludzie stawiaj� symbole z ciasta przedstawiaj�ce wszystko to, co oznacza d�ugotrwa�o��. Je�li biesiadnicy pochodz� z wyspy i s� rybakami na ich stole zobaczysz chleb z ryb�. Choinki nie s� powszechnie u�ywane w Grecji, a prezenty s� wr�czane 1 stycznia.

Obecnie w wi�kszych miastach mo�na zobaczy� ulice przystrojone w lampki i dekoracje. Powoli zostaje te� przejmowana zachodnia tradycja wys�ania kart z �yczeniami �wi�tecznymi do przyjaci� i rodziny.

We Francji �wi�teczn� atmosfer� wyczuwa si� ju� na kilka tygodni przed Bo�ym Narodzeniem. Wszystkich opanowuje gor�czka zakup�w. W�a�ciciele sklep�w prze�cigaj� si� w pomys�ach dekorowania wystaw. Ulice miast przystrojone s� kolorowymi lampkami i gwiazdkami.

�wi�ta Bo�ego Narodzenia pe�ni� we Francji bardzo wa�n� rol�. S� to �wi�ta rodzinne. Francuzi wr�czaj� sobie r�cznie robione kartki �wi�teczne oraz kupuj� prezenty.  We Francji, w przeciwie�stwie do Polski, nie ma Wigilii.  Francuzi bior� udzia� we mszy, a 25 grudnia siadaj� do wsp�lnego obiadu. W ten dzie� je si� indyka nadziewanego kasztanami i pije du�o szampana.

We Francji dzieci wierz�, �e to ma�y Jezus przynosi im prezenty, kt�re w wigilijn� noc wk�ada do bucik�w ustawionych przy kominku.

BO�E NARODZENIE W CZECHACH I NA S�OWACJI
Okres Bo�ego Narodzenia jest w Republice Czeskiej okresem szczeg�lnym. �wi�ta s� tu czasem wzajemnych spotka� rodzinnych oraz dniem wolnym, w kt�rym mo�na si� dobrze zabawi�. Ju� kilka tygodni przed Bo�ym Narodzeniem, zar�wno w Czechach, jak i na S�owacji, wystawy sklepowe przyci�gaj� klient�w specjalnymi promocjami i kolorowymi �wiecide�kami.

Prawdziwy okres �wi�teczny rozpoczyna si� jednak dopiero 24 grudnia. Ludzie wierz�cy przez ca�y ten dzie� zachowuj� post, nast�pnie sk�adaj� sobie �yczenia i obdarowuj� si� prezentami. W prawie ka�dym domu stoi choinka, wok� kt�rej gromadz� si� domownicy zasiadaj�cy do wsp�lnej kolacji, gdy na niebie uka�e si� pierwsza gwiazdka.

Na stole nie mo�e na przyk�ad zabrakn�� "v�no�ky" - tradycyjnego bia�ego ciasta przypominaj�cego wygl�dem i smakiem polsk� s�odk� cha�k� z bakaliami. Pierwsz� spo�ywan� potraw� s�, podobnie jak w Polsce, op�atki. Nast�pnie na st� w�druje zupa grzybowa oraz obowi�zkowo ryba, a najlepsz� oczywi�cie jest karp. Na S�owacji, a przede wszystkim w okolicach Bratys�awy, w miejsce zupy grzybowej cz�sto podawany jest kapu�niak. Czesi i S�owacy przywi�zuj� te� ogromn� wag� do suszonych owoc�w oraz jab�ek, kt�re s�u�� nie tylko do jedzenia, ale tak�e do �wi�tecznych wr�b.

W okresie bo�onarodzeniowym nasi po�udniowi s�siedzi �piewaj� oczywi�cie r�wnie� kol�dy, a ludzie nawiedzaj� ko�cio�y, kt�re w Czechach w ci�gu roku �wiec� pustkami.

We W�oszech �wi�ta Bo�ego Narodzenia maj� tysi�cletni� tradycj�. W�osi wysy�aj� wiele kartek z �yczeniami do rodziny i przyjaci�.

8 grudnia ubiera si� choink� oraz budowane s� ��obki w ko�cio�ach.

24 grudnia obchodzona jest Wigilia - uroczysta kolacja, podczas kt�rej jedzone s� typowe w�oskie ciasta - penettone i pandoro, a tak�e nugat, migda�y i orzechy laskowe.

W�osi bior� udzia� w Pasterce. W czasie Bo�ego Narodzenia rozdaj� prezenty.

Centralne ulice Rzymu zdobi� wielkie choinki.

We wsp�czesnej Rosji bardziej uroczy�cie, ni� Bo�e Narodzenie, �wi�towana jest noc z 31 grudnia na 1 stycznia. To czas prezent�w, kt�re w Rosji przynosz� Dziadek Mr�z i jego wnuczka �nie�ynka. Bo�e Narodzenie jest obchodzone po �wi�tach Nowego Roku, 7 stycznia. To �wi�to bardzo radosne,  wiele os�b udaje si� wtedy do cerkwi, wszyscy sk�adaj� sobie �yczenia. Rozpoczyna je uroczysta, rodzinna kolacja, czyli Wigilia. Przygotowuje si� postne danie z ziaren pszenicy, miodu i kaszy  zmieszanymi z migda�owym lub makowym mlekiem. Do kaszy dodaje si� orzechy lub mak. Takim daniem rozpoczyna si� Wigilia. Na rosyjskim stole wigilijnym obowi�zkowo powinno znale�� si� 12 da� - zgodnie z liczb� aposto��w - m.in. bliny, ryba i mi�sa w galarecie, pieczyste i pierniki miodowe. Wieczerz� wigilijn� poprzedza �cis�y post, kt�ry przestrzegany jest, a� do pojawienia si� pierwszej gwiazdki, symbolizuj�cej gwiazd� Betlejemsk�.

Do tradycji �wi�t Bo�ego Narodzenia nale�y m.in. zapalanie �wiec w oknach i ognisk na ulicach, kt�re maj� rozgrza� w zimow�, mro�n� noc narodzone Dzieci�tko. Dzieci z papierowymi gwiazdami i lampionami w r�kach pukaj� do tych dom�w, w kt�rych zapalono �wiece, aby z�o�y� �yczenia domownikom, za�piewa� kol�dy, a nawet odegra� ca�e przedstawienia. Gospodarze zapraszaj� ich do domu, do swojego sto�u lub nagradzaj� �wi�tecznymi smako�ykami.


Na W�grzech w czasie �wi�t organizuje si� wielkie bale dla dzieci.

Najwa�niejszy z nich odbywa si� w stolicy kraju, Budapeszcie, w budynku Parlamentu. Uczestnicz� w nim znani aktorzy i arty�ci. Pod obrus le��cy na stole wk�ada si� sianko. Wyci�gni�cie najd�u�szego �d�b�a wr�y d�ugie �ycie. W czasie Wigilii i �wi�t Bo�ego Narodzenia W�grzy jedz� pieczonego indyka, zup� rybn� oraz ros� z kury. Na stole nie mo�e zabrakn�� ciasta z makiem, bo mak zapewnia rodzinie mi�o��.

W Austrii po pi�tej po po�udniu rozbrzmiewa w oknach ma�y dzwoneczek.

To znak, �e rozpoczyna si� �wi�teczna kolacja. Austria jest ojczyzn� jednej z najpi�kniejszych kol�d na �wiecie "Stalle Nacht, heilige nacht" (Cicha noc, �wi�ta noc).

W Danii na Wigili� podaje si� s�odki ry� z cynamonem i pieczon� g� z jab�kami. Tradycyjnym daniem jest budy� z ry�em, w kt�rym gospodyni ukrywa migda�. Kto go znajdzie, ten dostaje �wink� z marcepanu, kt�ra zapewnia szcz�cie przez ca�y rok.


W Meksyku ju� 15 grudnia wiesza si� pod sufitem piniat� - gliniane naczynie wype�nione s�odyczami. Pod ni� gromadz� si� dzieci. Jedno z nich rozbija piniat� kijem, co rozpoczyna wy�cig w zbieraniu s�odyczy. G��wnym daniem wigilijnym jest w�dzony dorsz z papryk� i oliw� oraz ma�ymi grzankami. Podaje si� r�wnie� pieczonego indyka, owoce, s�odycze.

�wi�ta Bo�ego Narodzenia w Stanach Zjednoczonych - cho� raczej w�a�ciwie nale�a�oby u�y� zwrotu �wi�to - gdy� tradycyjna ameryka�ska rodzina nie obchodzi

Wigilii, a 26 grudnia jest normalnym dniem pracy. Nie umniejsza to jednak roli, jak� Bo�e Narodzenie pe�ni w kulturze USA. Ka�da ameryka�ska rodzina pieczo�owicie i z du�ym wyprzedzeniem przygotowuje si� na ich nadej�cie. Ulice i domy przystrajane s� tysi�cem migoc�cych �wiate�ek i lampek.

W ogr�dkach i witrynach sklepowych pojawiaj� si� �wi�teczne dekoracje. Wsz�dzie rozbrzmiewa d�wi�k kol�d, a w powietrzu unosi si� zapach choinek. Jedn� z wa�niejszych tradycji zwi�zanych z Bo�ym Narodzeniem w Stanach Zjednoczonych jest dawanie prezent�w - wzajemne obdarowywanie si�. W ka�dym domu pod choink� pi�trz� si� prezenty, a ich otwarcie nast�puje w �wi�teczny poranek przed �niadaniem. Kulminacyjnym punktem Bo�ego Narodzenia  jest uroczysty obiad, na kt�rym nie mo�e zabrakn�� bli�szej i dalszej rodziny.


POGODNYCH I RADOSNYCH
�WI�T BO�EGO NARODZENIA
�YCZ� AUTORKI

Opracowa�y: Katarzyna Szcze�niak i Iwona B�aszkowska

Wykorzystano:

  • Korze� A.: Jeden B�g, r�norodno�� zwyczaj�w. Scenariusz spotkania op�atkowego "Biblioteka w Szkole"  2005 nr 10, s.26-27

oraz strony:


wersja spakowana w formacie Microsoft Word (981 KB)

dzia�: Kr�tkie gazetki na d�ugie przerwy