"Za siedmioma g�rami, za siedmioma rzekami by�o sobie szcz�liwe kr�lestwo. A� pewnego dnia pojawi� si� w nim straszliwy potw�r, ziej�cy ogniem�"
Tak zaczyna si� niejedna ba�� z udzia�em smoka. A co wiemy o nim wi�cej?

Gdzie s� smoki? Przecie� by�y. W Wi�le si� nie potopi�y. Daj� s�owo - Jeden �yje, W ka�de lato Pod Wawelem Wod� pije. Co je? Tego nie wiem. Mo�e w czarne, G�ste noce Zrywa w sadach Z drzew owoce? Pietruszkami mo�e �yje? Ale jest - tak sobie my�l� - Bo ubywa Wody w Wi�le. Teresa Ferenc - O smokach

Od niepami�tnych czas�w...

...na ca�ym �wiecie ludzie opowiadali przedziwne historie o smokach.
W legendach smok jest przedstawiany jako zwierz�, rodzaj olbrzymiego, lataj�cego gada. Smoki obdarzone by�y przewrotn� inteligencj� i wed�ug wielu mit�w potrafi�y pos�ugiwa� si� mow� oraz posiada�y rozmaite skarby. Smok m�g� mie� jedn� lub wi�cej g��w, przypomina� wymar�e przed milionami lat dinozaury. Naturalnym siedliskiem smok�w by�y pieczary, jaskinie i jamy. Smoki s� istotami reprezentuj�cymi si�y natury i cztery �ywio�y, zw�aszcza za� ogie� i powietrze (w Chinach wod�).

Smok jest dziki, smok jest z�y...

Smoki europejskie maj� wygl�d mocno wyro�ni�tej jaszczurki z dodanymi skrzyd�ami. Potrafi� zion�� ogniem, nierzadko maj� wiele g��w i s� na og� symbolem z�a. Wierzono, �e pod postaci� smoka ukrywa si� diabe�. Wygrana walka ze smokiem oznacza�a wi�c zwyci�stwo dobra nad z�em.

W mitologii s�owia�skiej wyst�powa�o stworzenie nazywane �mijem, r�wnie� maj�ce wygl�d gada ze skrzyd�ami, wyst�puj�ce wysoko w g�rach, ale nie ingeruj�ce w sprawy ludzkie. Podobnymi do smok�w stworami by�y te� bazyliszki i wywerny.

Bazyliszek to kr�l w�y. Mia� cia�o i ogon w�a, a g�ow�, nogi i skrzyd�a koguta. Wyl�ga� si� z jaja, kt�re sk�ada� stary kogut, a wysiadywa�a ropucha lub w��. Zabija� wzrokiem. Nie znosi� zwierciade�, bo gin�� od w�asnego spojrzenia. Z bazyliszkiem warszawskim rozprawi� si� pewien �mia�ek, kt�ry u�y� podst�pu i zmusi� go do przejrzenia si� w lusterku.

Wywerna przestawiana jest zwykle jako kilkumetrowej d�ugo�ci gad, z jedn� par� n�g uzbrojonych w szpony i par� b�oniastych skrzyde�, z d�ug� szyj� i ogonem, cz�sto zako�czonym jadowitym grotem.

Nasz polski smok to oczywi�cie s�ynny smok wawelski, z czas�w legendarnego kr�la Kraka, mieszkaj�cy w Smoczej Jamie nad Wis��, u st�p wzg�rza Wawel w Krakowie. Jak g�osi legenda smoka wawelskiego zg�adzi� szewczyk Skuba, kt�ry podrzuci� mu smo�� i siark� zaszyt� w barani� sk�r�. Uraczywszy si� t� ognist� potraw� smok p�k� po wypiciu ca�ej wody z Wis�y.

Na Wawelu, prosz� pana, Mieszka� smok, co zawsze z rana Zjada� prosi� lub barana. Przy obiedzie smok po�yka� Cztery kury lub indyka, Nadto krow� albo byka. Nagle raz, przy Wielkim Pi�tku, Krzykn��: Co� tu nie w porz�dku! Poczu� wielki b�l w �o��dku, Potem spuch�a mu w�troba, Dwa migda�y, p�uca oba, Jak choroba, to choroba! Smok pomy�la�: Prosz�, prosz�, Nie mam zdrowia za dwa grosze, Czas ju� zosta� mi jaroszem. Jan Brzechwa - Smok [fragm.]

Smok na niebie?

Gwiazdozbi�r Smoka widoczny jest na naszym niebie przez ca�y rok. Jeden z greckich mit�w opowiada, �e kiedy Herakles zabi� smoka, kt�ry strzeg� z�otych jab�ek w nale��cym do bog�w sadzie, ci przenie�li go na niebo i zamienili w gwiazdozbi�r.

Smok mo�e by� dobry!

Lungi, czyli smoki azjatyckie wywodz� si� z Chin, a pocz�tek legendzie da�y im zapewne ko�ci dinozaur�w, kt�re wyst�puj� licznie na pustyni Gobi. Chi�ski smok posiada cia�o w�a, pysk wielb��da, �uski karpia, �apy tygrysa i szpony or�a. W pysku cz�sto trzyma per��, kt�ra symbolizuje doskona�o��. W przeciwie�stwie do europejskiego smoka, smok chi�ski jest istot� sprzyjaj�c� ludziom i przynosz�c� szcz�cie. Opiekuje si� pa�stwem i jego w�adc�. Wizerunki smoka zdobi� tron i szaty cesarza. Smoki sprowadzaj� deszcz, decyduj� o pomy�lnych zbiorach. Na powitanie Nowego Roku Chi�czycy przebieraj� si� w papierowe kostiumy smok�w i urz�dzaj� barwne pochody. Taniec smoka przyspiesza nadej�cie wiosny, podobnie jak u nas Marzanny.

Ze Smokiem Wawelskim od dawna si� znamy, Obok siebie, Po s�siedzku mieszkamy. Warunki lokalowe mamy takie same. On ma jednorodzinn� jam� I ja mam jednorodzinn� jam�. Spotykamy si� czasem znienacka Nad Wis��, Na przechadzkach. Smok te� przecie� z jamy wyj�� musi, Inaczej si� w jamie udusi. Musi rozprostowa� ko�ci I barki I kupi� w drogerii nowy zapas siarki. �eby mie� na t� siark� tygodniami nie pije I nie je - I s�usznie, bo co to za smok, Co siark� nie zieje? Ludwik Jerzy Kern - M�j s�siad

Smoki, smoczki i inne straszyd�a.

Sfinksa mo�na podziwia� nie tylko w Egipcie. Ten pochodzi z Grecji. To skrzydlaty stw�r o ciele lwa i g�owie kobiety. Jego widok wzbudza� w ludziach ogromny strach. Mieszka� w okolicy Teb i zjada� w�drowc�w, kt�rzy nie potrafili rozwi�za� jego zagadki. Brzmia�a ona tak: "Co to za stworzenie, obdarzone g�osem, kt�re z rana chodzi na czworakach, w po�udnie na dw�ch nogach, a wieczorem na trzech?" Wed�ug mitologii greckiej zagadk� odgad� Edyp, kt�ry poszed� do Sfinksa i powiedzia�: "Cz�owiek chodzi rano, to jest w dzieci�stwie, na czworakach; gdy uro�nie, staje si� zwierz�ciem dwuno�nym; a w staro�ci, kt�ra jest �ycia wieczorem, podpiera si� lask�, jakby mu trzecia noga przyby�a." Us�yszawszy to Sfinks rzuci� si� w przepa��.

Gryf to po��czenie lwa i or�a, dw�ch kr�lewskich stworze�. Dlatego te� sta� si� symbolem w�adc�w. Podobno �y� w niedost�pnych skalistych g�rach, a jego gniazdo by�o pe�ne z�ota. Przyci�ga�o ono poszukiwaczy skarb�w, kt�rzy tracili �ycie, pr�buj�c je zdoby�.

Koatla jest dalekim krewniakiem bazyliszka. Pochodzi z Ameryki Po�udniowej, wyst�puje w wierzeniach Maj�w i Aztek�w. To w�� o jaskrawozielonym upierzeniu, z ognistymi oczami, z�bami jaguara i male�kich skrzyde�kach przy szyi.

Hydry - spokrewnione ze smokami, nie mia�y skrzyde� ani nie zion�y ogniem. Ich charakterystyczn� cech� by�o kilka g��w. Je�eli odcina�o si� jedn�, w jej miejsce pojawia�y si� dwie nast�pne.

Ci�kie �ycie smok�w

Wszyscy wiemy, �e biedne smoki musia�y ci�gle walczy� z rycerzami albo porywa� kr�lewny. To by�a ci�ka praca, wymagaj�ca du�o si�y i pomys�owo�ci.

Za g�r� wielk�, strom� w czasach niezmiernie dawnych �y� pewien m�ny rycerz, ze swej grzeczno�ci s�awny. Grzecznie rozmawia� z ka�dym, s��w brzydkich nie u�ywa�, mile widzianym go�ciem na zamku kr�la bywa�... A nie opodal zamku - jak g�osz� dzieje stare - smok gro�ny i podst�pny w g�rach mia� sw� pieczar�. Gdy noc zapad�a czarna, z jamy wy�azi� skrycie i swoim zachowaniem zatruwa� ludziom �ycie.

Wiera Badalska - Ballada o uprzejmym rycerzu [fragm.]

Na ulicy Smoczej W Warszawie Nikt nie widzia� Smoka Na jawie. Dopiero kiedy Zapadnie zmrok, Pojawia si� Smok. Pe�znie ulic� Okrutne smoczysko, W�r�d dom�w cz�apie, Czo�ga si� nisko. Sunie powoli, Jak przysta�o na smoka. Potem gdzie� znika, Gdy w nocnych, Ciemnych ob�okach Ksi�yc udaje s�owika - I �piewa, �piewa, �piewa Na czubku smoczego Drzewa.

Dzi� prawdziwych smok�w ju� nie ma...

Ale czy na pewno? Na wyspie Komodo po�o�onej na Oceanie Indyjskim �yj� jaszczurki maj�ce 3 m d�ugo�ci i wa��ce do 135 kg. S� zwane smokami z Komodo. Potrafi� szybko biega�, nie�le p�ywaj� i wspinaj� si� po drzewach i stromych zboczach. Mog� po�re� ca�� koz� w 10 minut! Po takiej uczcie odpoczywaj� kilka dni. Ale maj� te� swoj� wstydliw� tajemnic� - bywaj� boja�liwe. Przestraszone przytulaj� si� do drzewa i zastygaj� w bezruchu.

Smoczy wygl�d i wojownicza postawa to cechy agamy ko�nierzastej z Nowej Gwinei i Australii. Przestraszona lub rozdra�niona syczy i rozk�ada wok� szyi sk�rzasty ko�nierz. Mo�e ugry�� bole�nie lub uderzy� pokrytym ostrymi �uskami ogonem. Lepiej omija� j� z daleka!

Na australijskiej pustyni �yje moloch straszliwy. Jego cia�o pokrywaj� twarde kolce, kt�re stroszy na widok przeciwnika. Zmienia r�wnie� ubarwienie w zale�no�ci od pod�o�a. Wygl�da przera�aj�co - ale tylko na zdj�ciu. Natura stworzy�a go miniaturowym smokiem. Ma zaledwie 20 cm d�ugo�ci i na dodatek od�ywia si� mr�wkami.

Gdy zajrzysz do �rodka,
wi�cej smok�w spotkasz...

Wiera Badalska "Przepraszam, smoku"
Wanda Chotomska "Smok ze Smoczej Jamy"
Ireneusz Iredy�ski "Bajki - nie tylko o smoku"
Beata Krupska "Sceny z �ycia smok�w"
Kornel Makuszy�ski "O wawelskim smoku"
Edith Nesbit "Ksi�ga smok�w"
Ma�gorzata Strza�kowska "Bajka o smoku Kruszynce, kt�ry zawsze wszystko wiedzia� najlepiej"
Natalia Usenko, Andrzej Nied�wied� "Bajki o smokach i rycerzach"