Zawsze doceniałam znaczenie przysposobienia czytelniczego i informacyjnego. To dzięki realizacji tego programu uczniowie mieli stały kontakt z biblioteką, czuli się w niej swobodnie, z łatwością korzystali z księgozbioru podręcznego, samodzielnie poszukiwali książek na półkach, redagowali gazetkę, swobodnie posługiwali się katalogami. A zatem gdy ogłoszono nową podstawę programową postanowiłam sama napisać program ścieżki międzyprzedmiotowej "edukacja czytelnicza i medialna" i kontynuować zajęcia we wszystkich klasach. Już  w czerwcu 1999 roku zwróciłam się do dyrektora z prośbą o uwzględnienie w podziale godzin w roku szkolnym 1999/2000 realizacji ścieżki od klasy IV.

Udało się

W czasie wakacji opracowałam program autorski^*, który został zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną oraz Radę Szkoły i jest realizowany przez nauczyciela bibliotekarza na zajęciach grupowych w bibliotece szkolnej z wykorzystaniem pomocy znajdujących się w tej pracowni. Program zawiera cele edukacyjne, zadania, treści nauczania oraz procedury osiągnięć ucznia. Dostosowany jest do możliwości szkoły. Ma charakter spiralny (pewne tematy powtarzają się w kolejnych etapach edukacyjnych dla wyrównania ewentualnych braków z poprzedniego etapu oraz dla poszerzenia i utrwalenia wiadomości).

Program podzielony jest na 3 kręgi tematyczne:

• Książka przez wieki (uczniowie poznają historię książki, pisma, druku i ich znaczenie dla kultury człowieka, cywilizacji).
• Media, z których korzystasz - cykl zajęć przygotowujący uczniów do świadomego odbioru przekazu medialnego oraz wskazujący zagrożenia, jakie płyną ze strony mediów.
• Samodzielnie poszukuję potrzebnych informacji - cykl zajęć przygotowujący uczniów do samodzielnego poszukiwania i świadomego korzystania ze środków masowej komunikacji. Celem zajęć, głównie praktycznych jest przygotowanie uczniów do korzystania z: katalogów, kartotek, księgozbioru podręcznego, książek popularnonaukowych, czasopism. W czasie zajęć uczniowie poznają program "Biblioteka Szkolna - MOL" oraz uczą się korzystania z encyklopedii multimedialnych.

Za realizację programu ścieżki odpowiedzialny jest dyrektor szkoły, który wyznacza w planie godziny do prowadzenia zajęć, inspiruje i kontroluje współpracę grona pedagogicznego z biblioteką w tworzeniu systemu realizacji ścieżki w szkole. Ponadto sam współrealizuje  program prowadząc zajęcia w klasie czwartej w ramach swoich godzin dydaktycznych.

Realizacja ścieżki nie może odbywać się kosztem pracy w bibliotece!

W podziale godzin, w każdej klasie na realizację ścieżek przeznaczono 36 godzin w ciągu całego roku szkolnego. W ramach tych godzin realizowane są programy trzech ścieżek (edukacja regionalna, ekologiczna oraz  czytelnicza i medialna). Na każdą z nich  przeznaczono 12 godzin. Są to godziny dodatkowe dla każdej klasy. Niektóre zajęcia, np. wycieczki, odbywają się w soboty.

Ja realizuję program w klasach IV-VI. Są to dla mnie zajęcia dodatkowe, za które otrzymuję dodatkowe wynagrodzenie. Jedynie w klasach 1-3 zajęcia odbywają się w godzinach pracy biblioteki szkolnej.

Na zajęcia związane ze ścieżką z każdą klasą umawiam się indywidualnie w zależności od jej podziału godzin. Jest to bardzo dobre rozwiązanie,  ponieważ uczniowie wiedzą, iż ścieżki są obowiązkowe, więc zostają w szkole godzinę dłużej. Z koleżankami ustalamy sobie kolejność realizacji ścieżek. Tematy ze ścieżek wpisywane są do dziennika kolorem zielonym. Jestem bardzo zadowolona z takiego rozwiązania. Uczniowie uczą się samodzielnego korzystania z księgozbioru, a ja mogę spokojnie wypełniać swoje obowiązki. Do realizacji ścieżki czytelniczej i medialnej wykorzystuję różnorodne formy. Są to m.in.: dla uczniów klas młodszych - spotkania z autorami, wystawy, konkursy czytelnicze; dla uczniów klas starszych: warsztaty z cyklu "Wydajemy własną książkę", edukacja muzealna (m.in. wystawa "Od Maneta do Gouguina"), redagowanie gazetki, konkurs recytatorski, wydawanie własnych książek. Dla wszystkich czytelników - "Święto książki".

Po dwóch latach funkcjonowania programu wiem, iż moja decyzja była słuszna. Świadczy o tym frekwencja na zajęciach, wzrost zainteresowania książką, encyklopediami multimedialnymi. Frekwencja jest ważnym wskaźnikiem zainteresowania zajęciami (chociaż  zajęcia są obowiązkowe, to uczniowie nie zawsze biorą w nich udział, ponieważ nie ma oceny z tego przedmiotu, a na świadectwie szkolnym wpisujemy informację "Ścieżki edukacyjne - zaliczone").

W klasach piątych przeprowadziłam ankietę zawierającą 13 pytań dotyczących funkcjonowania biblioteki i realizacji ścieżki. Prawie 93% uczniów stwierdziło, iż biblioteka w szkole jest potrzebna i trudno byłoby im się wywiązać z obowiązków i zadań ucznia bez biblioteki. Prawie 70 % ankietowanych uważa, że zajęcia z "Edukacji czytelniczej i medialnej" są potrzebne i lubiane.

Dobra współpraca

W mojej  szkole są realizowane różne ścieżki. Ze względu na ich specyficzną tematykę potrzebne jest na początku roku szkolnego spotkanie nauczycieli przedmiotów i wychowawców klas. Celem spotkania powinno być wybranie i włączenie treści ścieżek do własnych planów pracy, programów autorskich, programów wychowawczych, rozkładów materiału. Dzięki temu redukuje się powtarzanie tematów. Sprzyja to racjonalnemu wykorzystaniu czasu pracy ucznia i nauczyciela, a wcześniej zdobyte wiadomości lub umiejętności mogą być wykorzystane podczas innych zajęć.

Powodzenie zasygnalizowanych przedsięwzięć jest możliwe dzięki bardzo dobrej współpracy z dyrekcją szkoły. W mojej szkole nigdy nie brakowało pieniędzy na rozwój biblioteki. Zarówno nauczyciele jak i uczniowie mają świadomość, że biblioteka jest  bardzo ważną pracownią, która składa się z: wypożyczalni, czytelni, sali wystaw, zaplecza ze sprzętem reprograficznym i  kącika audiowizualnego Biblioteka jest skomputeryzowana. Ma dwa stanowiska komputerowe: jedno dla bibliotekarza, drugie z programem "KATALOG" oraz encyklopediami multimedialnymi dla uczniów i nauczycieli. Oprócz książek gromadzone są: czasopisma (50 tytułów ), kasety wideo, kasety magnetofonowe, płyty kompaktowe, encyklopedie multimedialne. Mamy kącik szkolnictwa specjalnego,  bardzo bogaty zbiór literatury metodycznej i dydaktycznej oraz pedagogicznej i psychologicznej dla nauczycieli. W ciągu każdego roku wydaję na funkcjonowanie biblioteki ok.10 000 złotych. Pieniądze uzyskujemy z różnych źródeł (od: sponsorów, Rady Dzielnicy, Rady Rodziców, Rady Osiedla, z budżetu oraz dzięki hojności dyrekcji ). Jeszcze jedna, bardzo ważna informacja. Nigdy nie jestem wysyłana na zastępstwa. Nikt nie wykorzystuje bibliotekarza do tego celu. W bibliotece jest tak dużo pracy, iż ja musiałabym pracować po 12 godzin na dobę aby wykonać wszystkie swoje obowiązki.

Teresa Stanisławczyk
Nauczyciel - bibliotekarz
Kraków, Szkoła Podstawowa nr 90