Sondowanie opinii na temat stosunku ucznia do biblioteki szkolnej jest w dzisiejszych czasach ważne i potrzebne, może przyczynić się do lepszego funkcjonowania placówki. Statystyka czytelnictwa gromadzi tylko suche liczby i nie daje odpowiedzi na pytania: w jaki sposób uczeń korzysta ze zbiorów bibliotecznych lub dlaczego nie korzysta, jaka jest jego opinia o księgozbiorze i usługach bibliotecznych, jakie ma oczekiwania w stosunku do biblioteki szkolnej. Ankieta przeprowadzona wśród uczniów może w tej mierze sporo wyjaśnić.
Kwestionariusz takiej ankiety może mieć dwojaką postać.
Kwestionariusz pytań zamkniętych - podaje warianty odpowiedzi do wyboru ("tak", "nie", "nie wiem", "nie mam zdania" lub inne). Jest prostszy w odbiorze, nie nastręcza trudności interpretacyjnych. Odpowiedzi są mniej czasochłonne, ale mało zindywidualizowane. Jednak dla pewnej grupy respondentów mniej samodzielnych właściwy i dający lepsze efekty.
kwestionariusz pytań otwartych - nie sugeruje odpowiedzi, dopuszcza jej indywidualizację, lecz zakłada umiejętność szybkiego precyzowania myśli przez uczestnika ankiety.
Każdy kwestionariusz wymaga jasno sformułowanych pytań, języka kolokwialnego, zrozumiałego dla przeciętnego odbiorcy. Nie może też dotyczyć zbyt wielu kwestii, by nie przekroczyć granicy wytrzymałości psychofizycznej badanych, a pytania winny być tak sprecyzowane, by badający bibliotekarz mógł z nich wysnuć jak najwięcej wiarygodnych wniosków, przydatnych w póÄ˝niejszym działaniu. W praktyce można wykorzystać oba wspomniane wyżej warianty kwestionariusza: pierwszy - łatwiejszy - dla klas (uczniów) słabszych, rzadziej korzystających z usług biblioteki, mniej czytających, drugi - dla uczniów bardziej zaangażowanych w proces dydaktyczny, których sprawność intelektualna jest przeważnie większa, więc ich odpowiedzi mogą przynieść dodatkowe ciekawe opinie (klasy o wysokiej średniej ocen, dużym procencie czytelników, członkowie aktywu bibliotecznego).
O wiarygodności sondażu decyduje odpowiednia liczba respondentów, a badania ankietowe powinny być losowe. Spełnia ten warunek przeprowadzenie ankiety na lekcjach zastępczych, niekiedy zlecanych bibliotekarzom z dnia na dzień. Ankietowanie można zaplanować nie wcześniej niż pod koniec pierwszego semestru roku szkolnego, kiedy uczniowie klas pierwszych (mogący być ewentualnymi respondentami) są już obeznani z biblioteką szkolną.
Przeprowadzenie ankiety powinno być poprzedzone informacją o celu ankiety (przede wszystkim ma służyć lepszej pracy biblioteki) i wyjaśnieniem wszystkich ewentualnych wątpliwości związanych z użytą terminologią, sposobem zaznaczania odpowiedzi itp. Warto podkreślić anonimowość ankiety i zapewnić, że nie będzie ona wykorzystywana do żadnych celów poza celem badawczym.
Dokładna analiza zebranych materiałów ma stać się przyczynkiem do dalszej pracy z czytelnikiem. Dając obraz postaw i potrzeb czytelniczych pomoże określić i rozwinąć aktywność ucznia, ukierunkować działalność popularyzatorską biblioteki, umożliwiającą pełne użytkowanie oferty bibliotecznej, zaplanować współpracę z nauczycielami przedmiotów, dotyczącą wykorzystywania zbiorów bibliotecznych na lekcjach. Ankieta może też zdecydować o ewentualnych zmianach w rodzaju gromadzonych zbiorów oraz w prowadzeniu służby informacyjnej w bibliotece.
W razie niepełnego obrazu jakiegoś zagadnienia można przeprowadzić dodatkową ankietę dopełniającą, ukierunkowaną już tylko na to zagadnienie (wybierając do niej klasy, które przedstawiły najwięcej negatywnych uwag, czy wątpliwości).
Ilustracją pomocną przy projektowaniu własnej ankiety, uwzględniającej specyfikę danej biblioteki szkolnej i określone problemy związane z czytelnictwem w klasach, niech będzie załączony wzór kwestionariusza, przygotowany dla Zespołu Szkół Mechaniczno-Elektrycznych w Brzesku. Oczywiście przykład ten może być (w zależności od potrzeb) modyfikowany.
Pytania umieszczone w ankiecie opracowano tak, by pomogły wyjaśnić następujące zagadnienia:
jaką rolę pełni biblioteka szkolna w badanym środowisku uczniowskim,
czy obecna oferta biblioteczna jest wystarczająca, a jeśli nie, jak ją uzupełnić, by zadowoliła jak najszersze grono czytelników,
w jakim stopniu uczeń świadomie dobiera lekturę (a docelowo: co należy zrobić, żeby anulować przypadkowe wybory - usprawnić pracę z czytelnikiem indywidualnym, udoskonalić posiadany warsztat informacyjny itp.),
czy wystarczające są działania biblioteki w ramach popularyzacji czytelnictwa, a jeżeli nie, to jak je ukierunkować,
w jakim zakresie przygotować uczniów do korzystania z komputera w bibliotece.
Wiesława Szydek
Ankieta jest anonimowa, będzie wykorzystana tylko w celach badawczych.
W jakim celu najczęściej chodzisz do biblioteki szkolnej?
Jeśli nie korzystasz z biblioteki szkolnej, to dlaczego?
Jakiego rodzaju zbiory powinny być według ciebie w naszej bibliotece szkolnej?
zbiory multimedialne
Czy zawsze czytasz wypożyczoną książkę?
Czy biblioteka zaspokaja twoje potrzeby w zakresie informacji?
Do jakich działań wykorzystałbyś komputer w bibliotece?
