Od wielu lat przy opracowaniu rzeczowym zbiorów posługuję się skróconym schematem UKD przygotowanym dla małych bibliotek (publicznych, szkolnych, zakładowych). Był on wielokrotnie przeze mnie rozszerzany i dostosowywany do bieżących potrzeb. Stopniowo obrastał coraz większą ilością notatek i uwag na marginesach, aż pojawiła się potrzeba ponownego, przejrzystego jego zapisania. Szalę przeważyły najnowsze zmiany w klasyfikacji Są one dość istotne.

Zaopatrzona w nowe wydanie tablic opracowane przez Bibliotekę Narodową  przygotowałam schemat działów i poddziałów UKD, aby dobrze służył mi w codziennej pracy. Uwzględniłam wszystkie zmiany wniesione do UKD, a także wszystkie uściślenia, które przyjęłam wychodząc naprzeciw potrzebom użytkowników.

Biblioteka w mojej szkole stoi dopiero u progu komputeryzacji, teraz więc dominują poszukiwania tradycyjne - wykorzystanie katalogu, samodzielny wybór lektury z półki, rada znającego księgozbiór bibliotekarza. Starałam się zatem utworzyć schemat, który pomoże mi w bieżącej pracy i z którym wkroczę w etap komputeryzacji. Myślę, że w podobnej sytuacji jest wiele (większość?) polskich bibliotek.

Zdaję sobie sprawę, że każda biblioteka przystosowuje klasyfikację do swoich specyficznych potrzeb. Rozbudowuje działy obejmujące przedmioty wiodące w programach nauczania danej szkoły, związane z konkretnymi programami itd. Zasadne wydaje się także takie działanie w odniesieniu do działu 37, aby nauczyciele mogli bez trudu dotrzeć do materiałów dotyczących nauczanych przez nich przedmiotów (dział 372.8), podobnie wychowawcy (371.2) jak i dyrektor szkoły (37.07).

Poza tym (a obserwowałam to w wielu bibliotekach) z reguły nie stosuje się głębszych podziałów, tłumacząc to niewielkimi zbiorami (poprzestaje się np. na zastosowaniu symbolu 821-3 nie dzieląc działu na literaturę polską i obcą, a co dopiero na narodowe, czy też łączy się poezję z dramatem). To na pewno bardzo ułatwia katalogowanie, ale czy jest korzystne dla użytkownika?

W swojej pracy już od dawna stosuję odmienną metodę. Proszę mi wierzyć, że nie prowadzi to do nadmiernego rozdrobnienia zagadnień. Przeciwnie, jest to dla mnie ogromna pomoc przy wyszukiwaniu (a właściwie już tylko dostarczeniu) potrzebnych pozycji. Wyznaję zasadę celowości tworzenia działów nawet dla niewielkiej liczby pozycji, jeśli tylko pomaga to szybciej odnaleÄ˝ć stosowne Ä˝ródła. Jest to również korzystne z innego powodu. Młody czytelnik często staje bezradny wobec katalogu, bo - przyznajmy to - nie znając klasyfikacji tak jak my, nie zawsze odgadnie, że np. wiadomości o meteorologii powinien szukać w dziale "55- Geologia i nauki pokrewne", o godle i hymnie narodowym w dziale "34- Prawo", a o UFO w dziale " 0- Dział ogólny". Bibliotekarz oczywiście w takiej sytuacji pomoże, ale i dla niego będzie korzystne, aby te właśnie pozycje były wyodrębnione i w katalogu, i na półce. Pracujemy przecież w pośpiechu (przerwy są krótkie), liczy się więc każda zaoszczędzona minuta. Myślę też, że takie zabiegi mają ten dodatkowy walor, że w pewnym sensie "otwierają" klasyfikację  czytelnikowi czyniąc ją bardziej przyjazną, bo np. informują go gdzie może znaleÄ˝ć pozycje związane z jego hobby (Znaczki pocztowe. Filatelistyka w dziale 65, a Numizmatyka  w dziale 73)

To, co proponuję, powstawało stopniowo. Gdy konkretne zapytania użytkowników wykazywały potrzebę utworzenia węższego poddziału po prostu to robiłam.  W ten sposób uznałam też potrzebę oddzielnego gromadzenia zadań i testów z określonych dziedzin. Przyjęłam zasadę oznaczania ich symbolem poddziału wspólnego formy (076) po symbolu dziedziny (np. 51(076), choć testy mają swoje miejsce w dziale 37 (371.263). Wolę jednak te materiały gromadzić w jednym miejscu, tym bardziej, że niejednokrotnie różne zadania i testy spotykają się we wspólnej publikacji.

Moje prace nad tablicami miały również na celu wprowadzenie wszelkich zmian zgodnie z nowymi ustaleniami. Na pewno w wielu bibliotekach pracuje się wciąż na podstawie starych schematów. Uwzględnienie zmian jest  konieczne, choćby dlatego, że nasi użytkownicy korzystają również ze zbiorów innych bibliotek, które tę operację mogą już mieć za sobą. Unikajmy zamętu informacyjnego!

Zmian w UKD jest sporo, a niektóre z nich dość istotne. Nakłada to na nas dodatkowy obowiązek zapoznania się z nimi, aby udzielać prawidłowych informacji (nie możemy np. nie wiedzieć, że "Informatyka i technika komputerowa" znalazły dla siebie nowe miejsce w dziale 004)

Duże zmiany nastąpiły w symbolice działu "8". Symbole oznaczające poszczególne literatury stały się bardzo rozbudowane. Może to sprawiać czysto praktyczne kłopoty np. z umieszczaniem takich symboli na grzbiecie książki. Pozwoliłam więc sobie skorzystać z rozwiązania, które stosuje Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy, umieszczając skrót słowny oznaczający konkretną literaturę po symbolu 821 ( np. 821 pol., 821 ang.). To duże ułatwienie.

W efekcie moich działań  powstała dość obszerna praca licząca ponad dwadzieścia stron. Myślę, że stosowną forma jej prezentacji jest witryna internetowa miesięcznika "Biblioteka w Szkole" (www.vulcan.edu.pl/biblioteka)*.

Praca zawiera proponowany przeze mnie skrócony schemat UKD oraz (jako że w odniesieniu do literatur zdecydowałam się na wspomniane wyżej rozwiązanie stosowane w bibliotekach publicznych) zapis skrótów nazw literatur poszczególnych narodów. Osoby zainteresowane mogą prezentowane tu materiały wykorzystać w całości lub we fragmentach.

Jak już wspomniałam wcześniej, pracę wykonałam na podstawie nowych tablic UKD

opracowanych przez BN. Wydaje mi się, że istotnym walorem mojego opracowania  jest bardzo obszerny indeks przedmiotowy mogący być dużą pomocą przy katalogowaniu.

Zachęcam do podobnych działań. Nie bójmy się ich! Przecież klasyfikacja jest dla nas, a nie my dla niej. Jeśli to, z czego sama korzystam, pomoże komuś w codziennej pracy będę bardzo rada.

Iwona Włodarska
Warszawa
XIII Liceum Ogólnokształcące im. płk L. Lisa-Kuli

Bibliografia:

• Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna UDC-PO 22.Warszawa,1997
• Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna FID 667. Warszawa, 1988
• Wykaz działów katalogu rzeczowego dla małych bibliotek publicznych. Oprac. Jadwiga Czarnecka. Warszawa, 1991
• Wybrane działy katalogu rzeczowego wg UKD. "Biblioteka w Szkole" 1998 nr 9 s.17-19