Wpływ współpracy nauczyciela bibliotekarza z nauczycielem przedmiotu na kształtowanie kultury czytelniczej uczniów

Powrót

Identyfikacja problemu

W roku szkolnym 2002/2003 rekrutacja uczniów odbywała się wśród roczników, które po raz pierwszy ukończyły pełny cykl nauczania w 3 letnich gimnazjach. Do szkół średnich trafiła młodzież, która jest o rok starsza od swoich poprzedników po 8 klasowych szkołach podstawowych. Można by s±dzić, że jest to młodzież dojrzalsza, dobrze przygotowana z edukacji czytelniczej, maj±ca ukształtowane wzorce kultury czytelniczej na poprzednich etapach kształcenia.

Wśród tej młodzieży daje się jednak zaobserwować bardzo małe zainteresowanie czytelnictwem i sprawami kultury czytelniczej. Ogromna liczba na rynku wydawniczym streszczeń i ści±g, sieć Internetu zwalniaj± uczniów z obowi±zku czytania lektur, łatwiej im również kontakt z dziełem literackim ograniczyć do obejrzenia adaptacji filmowej. Maj± kłopoty z czytaniem, nie potrafi± przekazywać treści, czytać ze zrozumieniem, analizować tekstów. Wzorce zachowań lansowane przez reklamy, środki masowego przekazu, a także domy rodzicielskie, nie sprzyjaj± rozwijaniu i utrwalaniu potrzeb i nawyków czytelniczych.

Drastycznie niski wskaźnik zasięgu czytelniczego dla klas pierwszych po I semestrze nauki zmusił mnie do wnikliwego przyjrzenia się temu zjawisku i zastosowania odpowiednich działań naprawczych.

Geneza i dynamika zjawiska

Sporz±dzaj±c zestawienia statystyczne po I semestrze 2002/2003 zaobserwowałam bardzo niski procent wypożyczeń ksi±żek z biblioteki w pierwszych klasach. We wrześniu i październiku 2002 roku we wszystkich tych klasach zostały przeprowadzone przeze mnie lekcje biblioteczno - informacyjne. Szczególnie klasa I liceum profilowanego - zarz±dzanie informacj± objęta została pełnym cyklem kształcenia z edukacji czytelniczej i medialnej; na jej potrzeby ułożyłam na pocz±tku roku plan wynikowy dla przedmiotu wyszukiwanie, selekcjonowanie i gromadzenie informacji oraz zrealizowałam cele zamieszczone w podstawie programowej prowadz±c tam zajęcia w I semestrze.

Co roku na koniec każdego semestru oraz na koniec roku szkolnego sporz±dzam wykazy czytelnictwa dla wszystkich klas. Dokonuję oceny czytelnictwa w szkole w tradycyjny sposób, obliczaj±c średni± wypożyczeń przypadaj±c± na ucznia w klasie i czytelnika. Nie jest to idealny miernik czytelnictwa, nie uwzględnia aktywności czytelniczej poszczególnych uczniów poza szkoł±, niemniej pozwala dokonywać analizy wypożyczeń ksi±żek ze szkolnej biblioteki.

Według badań przeprowadzonych przez pedagoga szkolnego na pocz±tku semestru 21% uczniów tych klas deklarowało, że czytanie znajduje się w obszarze ich zainteresowań, jest uznawan± form± spędzania wolnego czasu, relaksu.

Analizie poddane zostały klasy pierwsze technikum agrobiznesu i technikum ogrodniczego, liceum profilowanego: zarz±dzanie informacj± i rolniczo - spożywcza, oraz zasadniczej szkoły zawodowej (istnieje jeszcze klasa pierwsza technikum na podbudowie szkoły zasadniczej, nie uwzględniałam jej w badaniach).

Zestawienie czytelnictwa klas pierwszych w I semestrze 2002/2003

Szczególnie niepokoj±co wygl±dała sytuacja w klasach liceum profilowanego. W profilu zarz±dzanie informacj± tylko 1 osoba skorzystała w ci±gu semestru z wypożyczalni, w profilu rolniczo - spożywczym tylko 3.

Znaczenie problemu

Wskaźnik zasięgu biblioteki to procent użytkowników, którzy s± czytelnikami biblioteki (za czytelnika przyjmuje się osobę, która wypożyczyła przynajmniej 1 ksi±żkę w roku szkolnym; zagadnienie - czy ci co wypożyczyli ksi±żki czytaj± je - nie wchodzi w zakres obecnych rozważań).

Rozmowy z polonistami i nauczycielami innych przedmiotów potwierdziły istnienie problemu czytelnictwa zarówno w obrębie lektur szkolnych, jak i ksi±żek popularnonaukowych. Sami uczniowie twierdz±, że korzystaj± z innych bibliotek publicznych, osiedlowych, posiadaj± bogate biblioteczki domowe, wykorzystuj± do nauki zasoby sieci Internetu i programów multimedialnych. Korzystanie z innych warsztatów informacyjnych (poza bibliotek± szkoln±) jest zjawiskiem pozytywnym, ale ustalenie deklaracji ze stanem faktycznym jest bardzo trudnym zagadnieniem, pozostaj±cym poza możliwościami pracowników bibliotek.

Do rozwoju kultury czytelniczej niezbędny jest kontakt użytkownika z ksi±żk±, opanowanie przez niego sztuki czytania oraz odczucie szczególnej gratyfikacji wartości lektury. Według Jadwigi Andrzejewskiej kulturalny czytelnik uznaje i odczuwa wartość uprawianej lektury; odczuwa głębok± potrzebę czytania; czyta z zainteresowaniem; posiada określone zainteresowania czytelnicze; umie zachować się w bibliotece; potrafi czytać szybko ze zrozumieniem; jest aktywnym użytkownikiem korzystaj±cym z różnych rodzajów bibliotek; umie korzystać z wydawnictw informacyjnych, wyszukiwać literaturę na określony temat, sporz±dzać bibliografię itp.

D±żenie do takiego wzorca kultury czytelniczej ucznia powinno stać się przedmiotem starań wszystkich nauczycieli bior±cych udział w procesie dydaktyczno - wychowawczym szkoły, a szczególnie nauczycieli bibliotekarzy.

Prognoza

Negatywna - zaniechanie działań spowoduje, że:

• zasięg biblioteki wśród uczniów klas pierwszych pozostanie bardzo niski,
• stan czytelnictwa wśród uczniów pozostanie niski,
• nie będzie się rozwijała kultura czytelnicza wśród użytkowników,
• będzie narastało ubożenie języka wypowiedzi ustnej i pisemnej uczniów,
• będzie narastać zjawisko trudności w opanowaniu czytania,
• będzie występował zanik zainteresowań czytelniczych,
• wpływ wychowawczy biblioteki szkolnej na ucznia będzie nikły,
• zmaleje kulturotwórcza rola biblioteki szkolnej.

Pozytywna - wzrost czytelnictwa i zainteresowań czytelniczych uczniów:

• zwiększy się zasięg biblioteki wśród uczniów,
• uczniowie klas pierwszych zaczn± odczuwać potrzebę czytania,
• poprawi się poziom wypowiedzi ustnych i poziom poprawności prac pisemnych,
• uczniowie będ± lepiej przygotowani do analizy tekstów źródłowych i czytania ze zrozumieniem,
• zwiększy się kultura czytelnicza uczniów.

Propozycja rozwi±zań:

Cele:

• zwiększenie zasięgu biblioteki wśród uczniów klas pierwszych,
• motywowanie uczniów klas pierwszych do czytania poprzez system oceniania znajomości treści wypożyczonych ksi±żek.

Na pocz±tku II semestru 2002/2003 nawi±załam w naszej szkole współpracę z nauczycielem przedmiotu wiedza o kulturze. Przedstawiłam problem, poprosiłam o pomoc i wsparcie w moich zamierzeniach. Opracowaliśmy konkretny plan działań, dziel±c między siebie zadania i określaj±c terminy ich realizacji.

Ustaliliśmy, że uczniowie będ± zobowi±zani przez nauczyciela do zapoznania się ze struktur± księgozbioru szkolnego i do wypożyczenia przynajmniej 1 ksi±żki popularnonaukowej z biblioteki szkolnej z zakresu kultury, sztuki, czy innej dziedziny wiedzy, a znajomość jej treści zostanie oceniona w formie pisemnej i ustnej.

Ustaliliśmy, że ja będę sprawdzała pisemne prace uczniów ze znajomości tych lektur po napisaniu przez nich sprawdzianów na lekcji, natomiast uczniowie będ± przepytywani przez nauczyciela przedmiotu z tematyki przeczytanych ksi±żek.

Wdrażanie oddziaływań

W szkole jest pięć pierwszych klas, wdrażaniem oddziaływań objęte były 4 klasy (działaniami nie zostali objęci uczniowie I klasy zasadniczej szkoły zawodowej, gdyż nauczyciel przedmiotu wiedza o kulturze nie uczy w tej klasie, a nie udało mi się nawi±zać podobnej współpracy z innym nauczycielem).

Aby dać możliwość wyboru odpowiedniej ksi±żki zgodnie z zainteresowaniami ustaliliśmy, że każda klasa miała określony inny termin sprawdzianu i przynajmniej 2 tygodnie na zapoznanie się z treści± ksi±żki. Uczniowie poszczególnych klas znaj±c datę sprawdzianu wypożyczali ksi±żki z biblioteki szkolnej z różnych dziedzin, najczęściej były to ksi±żki historyczne, geograficzne, z nauk przyrodniczych, roślin ozdobnych.

Nauczyciel przedmiotu pytał uczniów o wrażenia z lektur, o autorów, ja oceniałam znajomość treści, sposób promowania ksi±żki. Ł±czyło się to ze sprawdzeniem wykonania zadania oraz otrzymaniem oceny z przedmiotu wiedza o kulturze.

Efekty oddziaływań

Na koniec II semestru 2002/2003 dokonałam analizy czytelnictwa, klasy pierwsze wyraźnie poprawiły swoje wyniki.

W I semestrze ł±czna liczba wypożyczonych ksi±żek z biblioteki szkolnej przez uczniów klas pierwszych wynosiła 117, w II semestrze wynosiła już 326.

Na 124 uczniów klas pierwszych w I semestrze tylko 39 było czytelnikami biblioteki co stanowiło 31,4%, natomiast w II semestrze na 122 uczniów (2 zrezygnowało z nauki) czytelnikami stało się 101 uczniów , co stanowi 82,7%.

Zestawienie czytelnictwa klas pierwszych w II semestrze 2002/2003

Wspólne działania przyniosły oczekiwane rezultaty. Zamierzonym skutkiem naszych oddziaływań był przewidywany w prognozie pozytywnej:

• wzrost czytelnictwa i zainteresowań czytelniczych,
• zwiększony zasięg biblioteki oraz
• daj±ca się zauważyć potrzeba czytania wśród uczniów.

Wielu z nich zainteresowało się księgozbiorem biblioteki, s± stałymi czytelnikami, chętnie odwiedzaj± bibliotekę, nawi±zuj± rozmowy, maj± określone potrzeby czytelnicze.

Współpraca biblioteki i nauczyciela przedmiotu przyniosła oczekiwane pozytywne skutki. Dzięki niej nauczyciele różnych specjalności mogli zastosować system motywacyjny z czytelnictwa, który przyczynił się do przełamania wśród młodzieży niechęci do czytania. Podobne działania mamy zamiar kontynuować również w następnych latach.

Bibliografia:

Andrzejewska J.: Bibliotekarstwo szkolne: teoria i praktyka. T.1 i 2. Warszawa 1996

opracowanie: Ewa Hryć

Powrót